ગરવી ગુજરાત નો ઇતિહાસ....

ગરવી ગુજરા નો ઇતિહાસ.... 

ગુજરાત , ભારતનું રાજ્ય , દેશના પશ્ચિમ કિનારે, અરબી સમુદ્ર પર સ્થિત છે . તે સમગ્ર કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ (સૌરાષ્ટ્ર) તેમજ મુખ્ય ભૂમિ પર આસપાસના વિસ્તારને આવરી લે છે . ભારત: જામનગર ખાતે રોયલ પેલેસ ભારત: જામનગર ખાતે રોયલ પેલેસ , ગુજરાત, ભારત ખાતે જામનગર ખાતે રોયલ પેલેસ. આ રાજ્ય મુખ્યત્વે ઉત્તર-પશ્ચિમમાં પાકિસ્તાન અને ઉત્તરમાં ભારતના રાજસ્થાન , પૂર્વમાં મધ્ય પ્રદેશ અને દક્ષિણપૂર્વમાં મહારાષ્ટ્રથી ઘેરાયેલું છે . ગુજરાત તેની દક્ષિણપૂર્વ સરહદનો એક નાનો ભાગ ભારતીય કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવ સાથે પણ વહેંચે છે . ગુજરાતનો દરિયાકિનારો ૯૯૨ માઇલ (૧,૫૯૬ કિમી) લાંબો છે, અને રાજ્યનો કોઈ પણ ભાગ સમુદ્રથી ૧૦૦ માઇલ (૧૬૦ કિમી) થી વધુ દૂર નથી. રાજધાની ગાંધીનગર છે , જે ઉત્તર-મધ્ય શહેરની બહાર છે.અમદાવાદ - ભૂતપૂર્વ રાજધાની, રાજ્યનું સૌથી મોટું શહેર અને ભારતના સૌથી મહત્વપૂર્ણ કાપડ કેન્દ્રોમાંનું એક. અમદાવાદમાં જ મહાત્મા ગાંધીએ પોતાનુંસાબરમતી આશ્રમ (સંસ્કૃત: આશ્રમ , "એકાંતવાસ" અથવા "આશ્રમ") ભારતના બ્રિટિશ શાસન સામેના તેમના અભિયાનોના મુખ્ય મથક તરીકે. ગુજરાતનું નામ ગુર્જરા (કદાચ હુણોની એક ઉપજાતિ) પરથી પડ્યું છે, જેમણે 8મી અને 9મી સદી દરમિયાન આ વિસ્તાર પર શાસન કર્યું હતું . રાજ્યએ તેનું વર્તમાન સ્વરૂપ 1960 માં ધારણ કર્યું, જ્યારે ભૂતપૂર્વ બોમ્બે રાજ્ય ભાષાના આધારે મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત વચ્ચે વિભાજિત થયું. વિસ્તાર 75,685 ચોરસ માઇલ (196,024 ચોરસ કિમી). વસ્તી. (2011) 60,383,628. દેશ રાહત, ડ્રેનેજ અને માટી ભારત: ગિરનાર ટેકરીઓ ભારત: ગિરનાર હિલ્સ ગિરનાર હિલ્સ, જૂનાગઢ, ગુજરાત, ભારત. ગુજરાત એ મહાન વિરોધાભાસોની ભૂમિ છે, જે ઉત્તરપશ્ચિમમાં કચ્છ (કચ્છ) જિલ્લાના મોસમી મીઠાના રણથી લઈને કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પના સામાન્ય રીતે શુષ્ક અને અર્ધ-શુષ્ક ઝાડી-ઝાંખરાઓ સુધી, રાજ્યના દક્ષિણપૂર્વ ભાગના ભીના, ફળદ્રુપ, દરિયાકાંઠાના મેદાનો, મુંબઈની ઉત્તરે ફેલાયેલો છે.કચ્છના રણ - જેમાં મહાન રણ અને તેના પૂર્વીય ઉપાંગ, નાનું રણ બંનેનો સમાવેશ થાય છે - ને વિશાળ મીઠાના કળણ તરીકે શ્રેષ્ઠ રીતે વર્ણવવામાં આવે છે, જે એકસાથે લગભગ 9,000 ચોરસ માઇલ (23,300 ચોરસ કિમી) ને આવરી લે છે. રણ પશ્ચિમ, ઉત્તર અને પૂર્વમાં કચ્છ જિલ્લો બનાવે છે , જ્યારે કચ્છનો અખાત જિલ્લાની દક્ષિણ સરહદ બનાવે છે. વરસાદની ઋતુ દરમિયાન - ભલે થોડો વરસાદ પડે - રણમાં પૂર આવે છે, અને કચ્છ જિલ્લો એક ટાપુમાં રૂપાંતરિત થાય છે; સૂકી ઋતુમાં તે રેતાળ, ખારા મેદાન છે જ્યાં ધૂળના તોફાનોનો અનુભવ થાય છે. કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ, ગુજરાત, ભારત: નદી કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ, ગુજરાત, ભારત: નદી ગુજરાત, ભારત ખાતે કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ પર, દક્ષિણ ગીર પર્વતમાળામાં એક અસ્થાયી નદી. કચ્છના દક્ષિણપૂર્વમાં, કચ્છના અખાત અને ખંભાતના અખાત (કેમ્બે) ની વચ્ચે આવેલું, મોટુંકાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ . તે સામાન્ય રીતે શુષ્ક છે અને દરિયાકાંઠેથી મધ્યમાં ટેકરીઓના નીચા, ઢાળવાળા વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે, જ્યાં રાજ્ય તેની સૌથી ઊંચી ઊંચાઈ, ૩,૬૬૫ ફૂટ (૧,૧૧૭ મીટર) પર, ગિરનાર ટેકરીઓમાં પહોંચે છે . દ્વીપકલ્પની માટી મોટાભાગે નબળી છે, જે વિવિધ પ્રકારના જૂના સ્ફટિકીય ખડકોમાંથી મેળવવામાં આવી છે . મોસમી પ્રવાહો સિવાય, નદીઓ આ વિસ્તારમાં ગેરહાજર છે. કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પની પૂર્વમાં, ઉત્તરમાં નાના મેદાનો અને નીચા ટેકરીઓ દક્ષિણમાં ફળદ્રુપ ખેતીની જમીન સાથે ભળી જાય છે. દક્ષિણની જમીનની સમૃદ્ધિ ડેક્કનના ​​બેસાલ્ટમાંથી આંશિક રીતે પ્રાપ્ત થયેલી જમીનને આભારી છે , જે દ્વીપકલ્પીય ભારતના મોટાભાગના ભાગનો ભૌગોલિક ઉચ્ચપ્રદેશ છે. દક્ષિણપૂર્વ ગુજરાત પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ ઓળંગી ગયું છે.નર્મદા અનેતાપી (તાપી) નદીઓ, જે બંને નદીમાં વહે છેખંભાતનો અખાત . મહારાષ્ટ્રની પૂર્વ સરહદ તરફ, ભૂપ્રદેશ પર્વતીય બને છે; આ પ્રદેશ પશ્ચિમ ઘાટનો ઉત્તરીય વિસ્તરણ છે , જે પર્વતમાળા દક્ષિણ ભારતના પશ્ચિમ કિનારે અરબી સમુદ્રની સમાંતર ચાલે છે. વાતાવરણ ગુજરાતમાં શિયાળામાં (નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી) તાપમાન સામાન્ય રીતે ૮૦ના દાયકાના મધ્યમાં (લગભગ ૨૮ °સે) મહત્તમ પહોંચે છે, જ્યારે લઘુત્તમ તાપમાન ૫૦ના દાયકાના મધ્યમાં (લગભગ ૧૨ °સે) સુધી ઘટી જાય છે. ઉનાળો (માર્ચથી મે) ખૂબ ગરમ હોય છે, જોકે, દિવસ દરમિયાન તાપમાન સામાન્ય રીતે ૧૦૦ °ફે (૩૮ °સે) થી ઉપર વધે છે અને રાત્રે ફક્ત ૯૦ °ફે (લગભગ ૩૦ °સે) સુધી ઘટી જાય છે.

મકર સંક્રાંતિ...

મકર સંક્રાંતિ...... 

મકરસંક્રાંતિ એ ભારતનો કૃષક તહેવાર છે. ભારત અને એશિયાનાં અન્ય દેશોમાં પણ આ દિવસને પાકની લણણી સાથે જોડવામાં આવ્યો છે. સૂર્ય એક રાશીમાંથી બીજી રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે તેને સંક્રાંતિ કહે છે. આ પ્રમાણે વર્ષમાં કુલ બાર સંક્રાંતિઓ થાય છે. પરંતુ સૂર્ય ધનુ રાશી માંથી મકર રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે છે. ત્યારે મકરસંક્રાંતિ શરૂ થાય છે જે ૧૪ જાન્યુઆરીની આસપાસ નો સમય હોય છે. ઇ.સ.૨૦૧૬નાં જાન્યુવારી મહિનામાં ખગોળીય દૃષ્ટીએ મકરસંક્રાંતિ ૧૪ જાન્યુવારીના બદલે ૧૫ જાન્યવારીના દિવસે હતી. આ ના સમયે સૂર્ય પૃથ્‍વી આજુબાજુની પોતાની પરિભ્રમણ ની દિશામાં પણ પરિવર્તન કરી થોડોક ઉત્તર દિશા તરફ ખસે છે. આમ, સૂર્ય ઉત્તર તરફ ખસતો હોવાથી આ દિવસને ઉત્તરાયણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઉત્તરાયણ નો પ્રારંભ ૨૧ થી ૨૨ ડીસેમ્બર થી થાય છે મોટા ભાગ ના લોકો મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ એકજ દિવસે હોય તેમ માને છે. લગભગ ૧૮૦૦ વર્ષ પહેલા મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ એકજ સાથે થતી હતી, તેથી હાલ પણ લોકોમાં મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ માટે ગેરસમજ હોય શકે છે. મકર સંક્રાતિને શુભ મુહુર્ત માનવામાં આવે છે, આથી મકર સંક્રાતિને આ શુભ સમયની શરૂઆત રૂપે ઉજવવામાં આવે છે. અલગ અલગ સંસ્કૃતિઓમાં આ ઉજવણી અલગ અલગ રીતે કરવામાં આવે છે. ભારત સરકાર દ્વારા મકર સંક્રાતિને પણ રાષ્ટ્રીય તહેવારોમાં ગણવામાં આવ્યો છે. મકર સંક્રાતિએ જ્ઞાનની દેવી મા સરસ્વતીની પૂજા, આદર કરવાનો પણ તહેવાર છે. જીવનનાં લક્ષ્યો પુરા કરવાની ઇચ્છા રાખનાર માટે આ આદર્શ સમય મનાય છે. મકરસંક્રાંતિનો મહત્વપુર્ણ સમય, પરિવર્તનનો, જુનું તજી અને નવું અપનાવવાનો સમય છે. ગુજરાતમાં આ સમયે છડેલા ધાન્યની અને તલની મિઠાઇઓ, ખાધ પદાર્થો બનાવી અને દાન કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં આ દિવસે ઘઉં, બાજરી કે જુવારને છડીને તેનો ખીચડો બનાવવામાં આવે છે, બહેન-દિકરી તથા અન્ય લોકોને ખીચડો ખવડાવવાથી પુણ્ય મળે છે તેવી માન્યતા ગુજરાતીઓમાં પ્રવર્તે છે આ ઉપરાંત ઘઉંની ધુધરી કરીને ગાયોને ખવડાવવામાં આવે છે. ભારતનાં અન્ય પ્રાંતોમાં આજનાં દિવસે માલિક પોતાનાં નોકરોને અન્ન,વસ્ત્ર અને ધન વગેરે સામગ્રી દાન-ભેટ સ્વરૂપે આપે છે.મકરસંક્રાંતિનાં પછીનાં દિવસે પશુ-પ્રાણીઓ,ખાસતો ગાયને પણ યાદ કરાય છે.નાની બાળાઓનાં હસ્તે પશુ,પક્ષી અને માછલીઓને ભોજન ખવડાવાય છે.આ દિવસે યાત્રા-પ્રવાસ કરવો અનુચિત મનાય છે,કારણકે આ દિવસ કુટુંબ-પરિવારનાં મિલન અને પરિવાર માટે સમર્પણનો છે.આ દિવસે ગુરુજનો પોતાનાં શિષ્યોને આશિષ આપે છે.

આનંદ અને પતંગનો તહેવાર મકરસંક્રાંતિ પતંગ મકરસંક્રાંતિ એ દિવસ છે જ્યારે તમામ ઉંમરનાં લોકો હ્રદયમાં ખુશી અનુભવતા, સુંદર વસ્ત્ર પરિધાન કરી અને વહેલી સવારથી જ પોતાના ઘરની છત અને અગાશીઓ પર ચઢી હર્ષ અને ઉલ્લાસભેર પતંગ ઉડાડવાનો આનંદ માણે છે. આખો દિવસ "કાપ્યો છે!" "એ કાટ્ટા!" "લપેટ લપેટ" જેવી વિવિધ કિકિયારીઓ સાંભળવા મળે છે. આકાશ ઇન્દ્રધનુષની માફક રંગબેરંગી પતંગો વડે છવાઇ જાય છે. ગુજરાતીઓ આ દિવસે તલ સાંકળી (તલ અને ગોળ માંથી બનાવેલી વાનગી) અને 'ચિકી' (એક મિઠાઇ) ખુબ ખાય અને ખવડાવે છે. ગુજરાત રાજ્ય તેની સાંસ્કૃતિક વિવિધતા અને તહેવારો માટે જાણીતું છે. આમ મકરસંક્રાંતિ એ બધા લોકો માટે મહત્વનાં તહેવારોમાંનો એક છે. આ એક હળીમળીને સંયુક્ત રીતે આનંદ માણવાનો તહેવાર છે. લોકો આખો દિવસ પોતાની પતંગ ઉડાડવાની કલાનું અન્ય ઉડતી પતંગોને કાપીને પ્રદર્શન કરે છે. રાત્રે પણ આ ક્રમ આનંદભેર ચાલતો રહે છે. શોખીનો રાત્રે કાળા અંધારા આકાશમાં સફેદ પતંગો અથવા પતંગ સાથે બાંધીને 'ફાનસ'(કાગળનો દિવો) ઉડાડે છે જેને અમદાવાદમાં 'ટુક્કલ' તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. મકરસંક્રાંતિનો બીજો દિવસ 'વાસી ખીહર' તરીકે મનાવાય છે. આમ સતત બે દિવસ આ આનંદમય તહેવારની ઉજવણી ચાલે છે. મકરસંક્રાંતિનાં દિવસથી ભગવાન સૂર્ય પોતાનું તેજ વધારે છે અને પૃથ્વીનાં ઉતર ગોળાર્ધમાં પ્રવેશે છે. હિંદુઓ માટે સૂર્ય પ્રત્યક્ષ બ્રહ્મનું રૂપ છે, જે એક, અદ્વૈત, સ્વયં પ્રકાશમાન, શાનદાર દૈવત્વ, એક આર્શિવાદ અને તમામ અકથ્યનું પ્રતિક છે. સૂર્ય જે સમયનું ચક્ર ચલાવે છે. પ્રસિદ્ધ ગાયત્રી મંત્ર,જે દરેક શ્રદ્ધાળુ હિંદુ દ્વારા રોજ ઉચ્ચારાય છે તે ભગવાન સૂર્યદેવને જ્ઞાન અને બુદ્ધીનું વરદાન પ્રાપ્ત કરવા માટે સમર્પિત કરાય છે. સૂર્ય ફક્ત એક દેવતાનું રૂપ જ નથી પરંતુ તે જ્ઞાન અને બુદ્ધીનાં અવતાર પણ છે. ભગવાન કૃષ્ણ ગીતામાં અર્જુનને કહે છે કે આ જ્ઞાન (ગીતાનું) તેમણે પહેલાં અનેક વખત કહ્યું છે જેમાં સૌ પ્રથમ વિવસ્વાન-સૂર્યને કહ્યું હતું, આમ સૂર્ય કૃષ્ણનાં પ્રથમ શિષ્ય હતાં. રવિને (સૂર્ય) માટે ક્યારેય રવિવાર હોતો નથી, તે નિરંતર કાર્યશીલતામાં માને છે.

રમેશભાઈ ઓઝા...

રમેશભાઈ ઓઝા હિંદુ ધર્મનાં જાણીતા ભાગવત કથાકાર છે...... 
રમેશભાઈ ઓઝા હિંદુ ધર્મનાં જાણીતા ભાગવત કથાકાર છે..

જન્મ 31 August 1957 (ઉંમર 66) દેવકા ધર્મ હિંદુ રાષ્ટ્રિયતા ભારતીય પંથ શૈવ સ્થાપક દેવકા વિદ્યાપીઠ ફિલસૂફી વેદાંત, ભક્તિ કારકિર્દી માહિતી વેબસાઇટ www.sandipani.org સન્માનો આચાર્ય, ભાઇશ્રી તેમનો જન્મ ૩૧ ઓગસ્ટ ૧૯૫૭ નાં રોજ અમરેલી જિલ્લાના રાજુલા તાલુકાનાં દેવકા ગામે, પિતા વ્રજલાલ કે. ઓઝા અને માતા લક્ષ્મીબેનને ત્યાં, થયો હતો. તેઓ જ્ઞાતીએ ઔદિચ્ય બ્રાહ્મણ છે. એમણે અંગ્રેજી માધ્યમમાં વિનયન શાખામાં સ્નાતક સુધીનો અભ્યાસ કર્યો છે. આથી એમની કથાઓમાં શ્રોતાઓને ભાગવતની સાથે સાથે અંગ્રેજી સંવાદો તેમ જ ગહન તત્વજ્ઞાનનો લ્હાવો પણ અસ્ખલીતપણે પહાડી અવાજમાં માણવા મળે છે. તેઓએ પોરબંદર એરોડ્રામ સામે આવેલા રાંધાવાવ ગામ ખાતે સાંદિપની વિદ્યા નિકેતન નામે સંસ્થા આશરે ૭ કરોડ રૂપિયાના અનુદાનો અને ગુજરાત સરકાર તરફથી પ્રતિક ભાવે અપાયેલ ૮૫ એકર જમીનમાં સ્થાપેલ છે, જ્યાં હજારો વિદ્યાર્થીઓને ધર્મ અને સંસ્કૃતિનું શિક્ષણ અપાય છે. રમેશભાઈ ઓઝા સહિત તેમને ૪ ભાઈ અને ૨ બહેન છે. રમેશભાઈ ઓઝા એ પોતનું પ્રારંભિક શિક્ષણ રાજુલા નામના નાના ગામ નજીક "તત્વજ્યોતિ" નામની શાળામાંથી મેળ્વ્યું હતું. રમેશભાઈ ઓઝા પોતના પિતા વ્રજલાલ હેઠળ હમેશા "ભાગવદગીતા" નો પાઠ કરતા હતાં. રમેશભાઈ ઓઝા ના કાકા જીવરાજભાઈ ઓઝા એક અત્યંત આદરણીય કથાવાચક હતા. દરેક વ્યક્ત્તિ ને રમશભાઈ ઓઝા પોતાના પ્રવચન કુશળતા દ્વારા અને તેમના કુદરતી આકર્ષણ અને મેગ્નેટીઝમ દ્વારા આકર્ષિત કરતા. રમેશભાઈ ઓઝા એ પોતાનું આગળ નું એટલે કે કોલેજનું શિક્ષણા મુંબઇ માં લીધું. ત્યાં તેમણે ૧૮ વર્ષની ઉંમરે સેન્ટ્રલ મુંબઈ માં વ્યાવસયિક કથા યોજી હતી. રમેશભાઈ ઓઝા ને "ભાગવત આચાર્ય","ભાગવત રત્ન","ભાગવત ભૂષણ" સહિત વિવિધ પુરસ્કર થી સમ્માનિત કરવામાં આવ્યાં. દેવકાની આ ધરતી ઉપર શ્રી રમેશભાઈ ઓઝા ઉછરી ને મોટા થયા.આ જન્મભુમિ નું ઋણ ચૂકવવા તેમણૅ ૪૦ વિઘા જમીન ઉપર દાતાઓના સહયોગથી દેવકા વિધ્યાપીઠ નું નિર્માણ થયું હતું. રમેશભાઈ ઓઝા બાળપણમાં મિત્રો સાથે રમતા ત્યારે પણ કથા-કથા ની જ રમત રમતા હતા. અંગ્રેજી માધ્યમની કોમર્સ કોલેજ માં ભણાતા રમેશભાઈ એક તબક્કે ચાર્ટર્ડ એકાઉટન્ટ થવાનું વિચારતા હતા, પરંતુ હ્રદય થી એમનું મન કથાકાર બનવા ઝંખતું હતું. શ્રી રમેશભાઈ ઓઝા એક ગોડમૅન કે કલર્જીમેન તરીકે જાણીતા થવા નથી માગતા. તત્વદર્શન સામાયિક દ્વારા સંસ્કાર , ધર્મ , સંસ્ક્રૃતિ અને આધ્યાત્મ નો પ્રચાર થાય છે. ઇ.સ.૧૯૮૭ માં માત્ર ૩૦ વર્ષ ની ઊંમરે ભાગવત કથા પરાયણ માટે એમને લંડનથી આમંત્રણ મળ્યું. એ એમની પરદેશ ભૂમિની પહેલી કથા હતી. એ કથા નિમિત્તે મળેલી ૨.૫ કરોડ ની માતબર રકમ પ્રાપ્ત થઇ હતી. આ રકમ એમણે ગુજરાત માં આંખની હોસ્પિટલો ને દાનમાં આપી દીધી હતી. આવી કરુણા દૃષ્ટિ થી એમને માટેનો આદર સમાજમાં ગણો વધી ગયો. ભાઈશ્રી ની કથાકાર તરીકે ની પુરસ્ક્રૃતિ પણ થઇ છે. "સત્ સાહિત્ય પ્રકાશન ટ્રસ્ટ" દ્વારા તેઓ ધર્મિક સાહિત્યનું પ્રકાશ કરે છે. એમના આ ટ્રસ્ટ દ્વારા સંન્યાસી , વિદ્વાન વ્યક્તિઓ ને એવોર્ડ આપવામાં આવે છે. ભારતીય સંસ્ક્રૃતિ સંવર્ધન ટ્રસ્ટ દ્વારા તેમણે "સાંન્દિપની વિધાનિકેતન" ની સ્થાપના કરી. ઇશ્વરક્રૃપા એ એમનું મધુરકંઠ નું વરદાન મળ્યું હતું. ૨૦૦૬ માં "હિંદુ ઑફ ધ યર" અવોર્ડ થી સમ્માનિત કરાયા. આના પછી તેઓએ "તત્વદર્શન" નામનું સામાયિક પ્રસિધ્ધ કર્યું. રામકથા ના અને ભાગવત ના રહસ્યલોક ના ઉદ્ગતા ભાઈશ્રી આજે ગુજરાત ના બીજા નંબર ના પ્રસિધ્ધ કથાકાર છે. તેમની વાણી માં સૌને પ્રભાવિત કરે તેવા સહજતા અને સમભાવ છે. શ્રી રમેશભાઈ ઓઝા નો ધ્યેય છે કે "પોતાના જીવન દ્વારા આ દુનિયા સમૃધ્ધ માં મનુષ્ય શિક્ષિત છે.";તેમણે પાથ બતાવવા માટૅ અંદર જુઓ , માનવ સ્વભાવ ઊંડાણપુર્વક ની લે છે. જેથી દેવતા વિકસાવવાનું અને દુષ્ટતા નો અસ્વીકાર ઇચ્છે છે. ભાઈ શ્રી સમજાવે છે કે "અજ્ઞાન તે દૂર કરી શકાતી નથી કરે છે તે શિક્ષણ સાથે નાશ્ પામવો છે જે કરી શકે." ભાઈશ્રી સમજવે છે કે "તમે પવનની દિશા બદલી શકતા નથી,પરંતુ તમે તમારા સેઇલ્સ સંતુલિત કરી શકે છે. અભ્યાસમાં રિશિકુલ અભ્યાસક્રમ આઠ વર્ષ ના સ્નાતકો"શાસ્ત્રી" તરીકે સંબોધવામાં આવે છે. જ્યારે લોકો દસ વર્ષ પૂર્ણા કર્યા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. "આચાર્ય" ભાઈશ્રી લાગે વેદાંતના સિધ્ધાંતોને રોજબરોજ ની જીવન સામેલ કરવમાં આવે છે. ભાઈશ્રી હકારાત્મક ઉર્જા એક તરંગ કે ત્રાસવાદો મનમાંથી નીકાળી નાખવી અને વિશ્વમાંથી અપ્રિય,આ રીતે કોઇ પણ સમાજ માંથી શાંતી અને સંપદિતા પેદા કરવાનો છે. ભાઈશ્રી આમ વિશ્વાસ ની સર્વોચ્ચ વૃધ્ધિ કરનાર છે. રમેશભાઈ ઓઝ આંતરરાષ્ટ્રીય રીતે "શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા" અને અન્ય હિન્દુ ગ્રંથો પર પ્રવચન માટે જાણીતા છે. આધ્યાત્મિક દ્વારા શાંતી , સુખ અને જવાબદારીની ભાવના લાવવા માટે જાણીતા છે.

ખોડિયાર છે જોગમાયા....

ખોડિયાર છે જોગમાયા..................  

Who ar the Sadhu ? ( સાધુ કોને કહેવાય )

૦૬ ઓગષ્ટ ૨૦૨૩ વાસ્ક્યુલર ડે.

૦૬ ઓગષ્ટ ૨૦૨૩ વાસ્ક્યુલર ડે..................  
આજે વસ્ક્યુલર ડે નિમિતે રાજકોટનાં રેસકોર્સ રિંગ રોડ પર વહેલી સવારે વોકેથોનનું આયોજન કરાયું હતું. જેમાં જેમાં ધારાસભ્ય દર્શીતા શાહ અને રાષ્ટ્રીય ગૌસેવા અયોગના પૂર્વ ચેરમેન ડો. વલ્લભભાઈ કથીરીયા સહિત અનેક નામી ડોક્ટરો મળી સો કરતા વધુ લોકોએ હાજરી આપી આ વસ્ક્યુલર ડે ખાસ બનાવ્યો હતો. રાજકોટનાં રેસકોર્સ રિંગ રોડ પર મેયર બંગલો ખાતેથી વસ્ક્યુલર ડે નિમિતે વોકેથોનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. રેસકોર્સ રિંગ રોડ પર આવેલા અને વોકેથોનમાં સામેલ થયેલા ડોક્ટરોએ જણાવ્યું હતું કે, આપણે ત્યાં દિન પ્રતિદિન ડાયાબિટીસના કારણે અંગ વિચ્છદની ઘટનાઓ વધી રહી છે. એવા લોકો વધી રહ્યા છે કે, જેમને ગેંગરીન થાય છે અને બાદમાં પગ અથવા શરીરના અંગ કાપવા પડે છે. જે લોકોના અંગ કાપવા પડે તેની જિંદગી ખૂબ જ મુશ્કેલ બની જાય છે. હાલ ડાયાબિટીસના કેસ વધવા પાછળ મુખ્ય કારણ પણ એવું સામે આવ્યું છે કે, લોકોની લાઈફ સ્ટાઈલ બદલાઈ છે. આ પણ ખૂબ જ જવાબદાર પાસું કહી શકાય. ત્યારે લાઈફ સ્ટાઇલમાં ફેરફાર કરવામાં આવે તો ડાયાબિટીસ અને તેને કારણે થતા ગેંગરીનથી બચી શકાય છે. આ માટે લોકોએ પોતાની દિનચર્યામાં જરૂરી ફેરફાર કરવાની સલાહ પણ ડોક્ટર્સ દ્વારા અપાઈ હતી.

ગ્રામ્ય જીવન અને શહેરી જીવન......

ગ્રામ્ય જીવન અને શહેરી જીવન........  

ગ્રામીણ જીવન ગ્રામીણ જીવનશૈલી અને શહેરી જીવન શહેરી જીવનશૈલીનો સંદર્ભ આપે છે. ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં જીવનની તેની વિવિધ સમસ્યાઓ અને સમસ્યાઓ છે. એકબીજાથી તદ્દન અલગ. ગ્રામ્ય જીવન અને શહેરી જીવન પરંપરાગત રીતે, ભારત મુખ્યત્વે ગ્રામીણ દેશ છે. જેમ કે મહાત્મા ગાંધીએ કહ્યું હતું કે, “વાસ્તવિક ભારત ગામડાઓમાં વસે છે”. ભારત મુખ્યત્વે ગામડાઓનો દેશ હોવા છતાં, દેશમાં ઘણા શહેરો પણ છે. આ મોટા શહેરોનું જીવન ગામડાના જીવન કરતાં ઘણું અલગ છે. ચાલો આપણે મોટા શહેરમાં જીવન પર ટૂંકમાં નજર કરીએ અને તેના કેટલાક મહત્વપૂર્ણ ફાયદા અને ગેરફાયદા જણાવીએ. શિક્ષણ સુવિધા મોટા શહેરોમાં શિક્ષણની વધુ સારી સુવિધા છે. મુખ્ય કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓ પણ ઉપલબ્ધ છે. મોટા શહેરમાં સરકારી અને ખાનગી શાળાઓ પણ છે. નાના શહેરો અને ગામડાઓમાં આવું નથી. ગ્રામીણ અને શહેરી જીવન અલગ છે અને તેમના તફાવતો તેમને અનન્ય અને સુંદર બનાવે છે. ગામડાઓમાં જીવન સરળ છે, જ્યારે શહેરી જીવન વિવિધ જટિલ પાસાઓ રજૂ કરે છે. તેમની નાની ભૌગોલિક અથવા પ્રાદેશિક હદ મુખ્યત્વે ગ્રામીણ જીવનની લાક્ષણિકતા છે. શહેર કરતાં ગામ ઘણું નાનું હોય છે. આમ, લોકો વચ્ચે પ્રાથમિક સંબંધો અસ્તિત્વ ધરાવે છે. પ્રાથમિક સંબંધો એવા સંબંધનો સંદર્ભ આપે છે જે સીધા બનાવવામાં આવે છે. ગામડાઓમાં લોકો એકબીજાને તેમના નામ અને ચહેરાથી ઓળખે છે. તે તેમની સાથે સીધી વાત કરે છે. જીવન સાદું એક શહેર એક વિશાળ વિસ્તાર છે, અને લોકો શહેરોમાં એકબીજાને સીધા ઓળખતા નથી. શહેરોમાં રહેતા લોકોમાં ઘણા પ્રકારના પ્રાથમિક સંબંધો હોય છે, પરંતુ મોટાભાગના સંબંધો તેઓ અન્ય નાગરિકો સાથે શેર કરે છે તે ગૌણ અથવા પરોક્ષ હોય છે. ગામડાનું જીવન સાદું છે. પ્રાથમિક વ્યવસાય ખેતી છે અને મોટાભાગના લોકો ખેતરોમાં કામ કરે છે. મહેનતુ તેઓ મહેનતુ ખેડૂતોનું જૂથ છે જેઓ જીવનની મુશ્કેલીઓ જાણે છે. તેઓ લક્ઝરી વિના મજૂરી કરે છે અને તેમના પરિવાર માટે દિવસમાં બે સમયનું ભોજન પૂરું પાડવા માટે સંઘર્ષ કરે છે. કૃષિ ઉપરાંત, લોકોએ વણાટ, માટીકામ અને કપાસ, જ્યુટ વગેરે જેવા નાના પાયાના ઉદ્યોગો પણ સ્થાપ્યા. લોકો મોટે ભાગે સામાન્ય વ્યવસાયો ધરાવે છે, અને વ્યવસાયોની શ્રેણી તુલનાત્મક રીતે સાંકડી છે. બીજી બાજુ, શહેરી જીવન વિવિધ વ્યવસાયો સાથે આવે છે. ત્યાં કોઈ એક મહત્વપૂર્ણ વ્યવસાય નથી. દરેક કાર્ય પર યોગ્ય ધ્યાન આપવામાં આવે છે, અને લોકો પાસે વ્યવસાયોની વિશાળ પસંદગી છે. ગ્રામીણ જીવન અનિવાર્ય સામાજિક પ્રતિબંધો સાથે આવે છે. જે લોકો ગામડાઓમાં ગુના કરે છે તેઓ સામાજિક એકલતામાં રહે છે અને અન્ય લોકોથી દૂર રહે છે.

નિષ્કર્ષ લોક માર્ગો અને રિવાજો દ્વારા સત્તા પ્રસ્થાપિત આદેશો દ્વારા નિયંત્રણ કરતાં વધુ પ્રચલિત છે. આરોપી ગપસપ અને ઉપહાસનો વિષય બની જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિ દારૂના નશામાં ઘરે આવે છે અને અરાજકતા સર્જે છે, તો અન્ય ગ્રામજનો તેને છોડી દે છે. આરોપીને પંચાયત સમક્ષ રજૂ કરવા માટે સમાન પરિણામ આવે છે. ગ્રામ્ય જીવન અને શહેરી જીવન જો તમે ભારતમાં રહો છો, તો તમારે શહેરી જીવન અને ગ્રામ્ય જીવન બંનેથી વાકેફ હોવું જ જોઈએ, સિવાય કે થોડાક એવા લોકો કે જેઓ ક્યારેય ગામમાં ગયા નથી. શહેરોમાં રહેતા લોકોમાં એક સામાન્ય માન્યતા એવી છે કે ગામડામાં જીવન મુશ્કેલ અને સજાદાયક હોય છે. ગ્રામીણ મૂલ્યો વિશેની અજ્ઞાનતા અને જ્ઞાનના અભાવમાંથી આવા વિચારો ઉત્પન્ન થાય છે. શહેરનું જીવન અને ગામડાનું જીવન ગ્રામીણ જીવનની જેમ શહેરી જીવનમાં પણ તેના ફાયદા છે. શહેરમાં રહેવું વધુ આરામદાયક અને અનુકૂળ હોવા છતાં, તે ખર્ચાળ પણ છે. શહેરમાં રહેવું તમને જાળવણી, જીવનશૈલી અને અન્ય જરૂરિયાતોના સંદર્ભમાં ઘણો ખર્ચ કરે છે. આવા મોટા ભાગના ખર્ચ બિનજરૂરી છે અને તેને માફ કરી શકાય છે. આ બિનજરૂરી ખર્ચ ગામડાઓમાં ગેરહાજર છે. સામાન્ય ગ્રામીણ જીવનમાં ભાગ્યે જ દિવસમાં બે ચોરસથી વધુ ખોરાકની જરૂર પડે છે. ભાગ્યે જ કોઈ નિકાલજોગ આવક હોય છે, અને જો હોય તો પણ તે લગ્ન, ઘર વગેરે જેવી ઘણી મહત્વની બાબતોમાં સમજદારીપૂર્વક ખર્ચવામાં આવે છે. શહેરોથી વિપરીત જ્યાં લોકો તેમની કિંમતી બચત હોટલમાં જમવા, કોઈપણ ફંક્શન કે તહેવાર માટે કપડાં ખરીદવા પાછળ ખર્ચે છે. , અનુસૂચિત ખરીદીઓ, વગેરે. સગવડ હોવા છતાં, વ્યાપારીકરણ અને બાહ્ય પરિબળોથી શહેરનું જીવન બિનજરૂરી રીતે પ્રભાવિત થાય છે. બીજી બાજુ, ગ્રામીણ જીવન, મૂળભૂત રીતે કોઈપણ નોનસેન્સ વિના સંપૂર્ણપણે સરળ છે. તેની પોતાની સુંદરતા છે – તે જીવન, શ્રમ, લોકો અને સંબંધો સાથે વાસ્તવિક જીવનના અનુભવો પ્રદાન કરે છે. નિષ્કર્ષ ગામડાના જીવન કરતાં શહેરી જીવન વધુ આરામદાયક છે, પરંતુ તે ઘણી બધી બાબતોમાં વ્યસ્ત છે જે ખરેખર વાંધો નથી. શહેરોમાં લોકો સંબંધો કરતાં વસ્તુઓને વધુ મહત્વ આપે છે. તેઓ એકબીજાનો ન્યાય કરે છે અને પરસ્પર નાણાકીય સ્થિતિ અને ભૌતિક સંપત્તિના આધારે સંબંધો બનાવે છે. આ સ્વકેન્દ્રી વલણ ગામડાઓમાં જોવા મળતું નથી અને ગ્રામજનો ભૌતિક વસ્તુઓ કરતાં લોકો અને સંબંધોને વધુ મહત્વ આપે છે. FAQ’S (સામાન્ય પ્રશ્ન) શહેરનું જીવન કે ગામડાનું જીવન કયું સારું છે? વાયુ પ્રદૂષણ, જળ પ્રદૂષણ અને ધ્વનિ પ્રદૂષણને કારણે શહેરનું જીવન અત્યંત બિનઆરોગ્યપ્રદ છે. લોકોને શ્વાસ લેવા માટે તાજી હવા કે સૂર્યપ્રકાશનો આનંદ માણવા માટે સ્વચ્છ આકાશ મળી રહ્યું નથી. ઉપરાંત, શહેરોમાં ખોરાક ગંદો, બિનઆરોગ્યપ્રદ અને ભેળસેળવાળો છે. ગામડાઓ આવી ખામીઓથી ઘણા દૂર છે. ગ્રામ્ય જીવન અને શહેરી જીવન વચ્ચે શું તફાવત છે? ગ્રામ્ય જીવન એ ગ્રામીણ જીવનશૈલીનું પ્રતિનિધિત્વ છે, જ્યારે શહેરી જીવન શહેરી જીવનશૈલીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ગામડાઓની સરખામણીમાં શહેર વધુ વસ્તી ધરાવતું છે જ્યાં ઓછી સંખ્યામાં લોકો રહે છે.

ગામડું બોલે છે....

ગામડું બોલે છે..............  

એક તરફ સૂનાં ગામ અને બીજી તરફ ટ્રાફિક જામ. આધુનિક ભારતનું આ વાસ્તવિક ચિત્ર છે. આપણો દેશ ખેતીપ્રધાન દેશ છે. દેશની મોટા ભાગની વસ્તી ગામોમાં વસે છે અને ખેતી પર નભે છે. શેરી, ફળિયાં, તળાવ, ખેતર અને વગડો – એ ગામની આગવી ઓળખ છે. અહીં પરોઢે ઘંટીના ઘર્ઘર નાદ અને પ્રભાતિયાના સુરો સાથે ઊગતો દિવસ સાંજે મંદિરની આરતી સાથે આથમે છે. શહેરોની જેમ ગામડાં પણ આધુનિક થયાં છે, છતાં તેનું અસલ સ્વરૂપ હજુ જળવાઈ રહ્યું છે. ગામડેગામડે આંગણવાડી તેમજ પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શાળા શરૂ થઈ છે. તેને કારણે ગામ સુધારા અને પ્રગતિને પંથે આગળ વધી રહ્યું છે. જૂના જમાનામાં ગામમાં કોઈને ત્યાં ફોન નહોતા. ત્યારે ફોન કરવા માટે ચાલીને પાંચ માઈલ દૂરની પોસ્ટ-ઑફિસે જવું પડતું. આજે તો ગામમાં વૃક્ષો કરતાં મોબાઇલટાવર વધી ગયાં છે અને દરેક જણ પાસે મોબાઇલ ફોન છે. કોઈ પણ વ્યક્તિ ધારે ત્યારે, ધારે ત્યાં ફોન કરી શકે છે. પહેલાં ગામમાં પાકા રસ્તા નહોતા, વરસાદ પડે એટલે આખા ગામમાં કાદવકીચડ થઈ જાય. ગામમાં હરવા-ફરવાનું મુશ્કેલ થઈ જાય. હવે સરકારે આખા ગામમાં પાકા રસ્તાઓ બાંધ્યા છે. એક રસ્તો ગામને હાઈવેની સાથે જોડે છે. ગામમાં દર કલાકે નજીકના નગરમાંથી બસની અવર-જવર થાય છે. થોડાં વર્ષો પહેલાં ગામમાં પાકાં મકાનો માત્ર દસેક હતાં. બાકીનાં ઘરોની દીવાલો માટીથી ચણેલી હતી અને તેને નળિયાંવાળાં છાપરાં કે પતરાં હતાં. આજે તો આવું એકેય મકાન શોધ્યું જડતું નથી. વર્ષો પહેલાં ફક્ત સરપંચને ઘેર જીપ, ટ્રેક્ટર અને મોટરસાઇક્લ હતાં. પાંચેક જણ પાસે સાઈકલ અને એકાદ જણની પાસે મોટરસાઇકલ હતી. એને બદલે આજે ઘેરઘેર બેથી ત્રણ બાઇક છે. ખેતી કરનાર દરેક જણે પોતાનું ટ્રેક્ટર વસાવી લીધું છે. દરેક વિદ્યાર્થીની પાસે સાઇકલ છે. થોડાંક વર્ષો પહેલાં ગામડાઓમાં પૂરતા પ્રમાણમાં વીજળી મળી રહેતી નહોતી, હવે જ્યોતિગ્રામ યોજના હેઠળ અહીં ચોવીસ કલાક વીજળી મળે છે. પહેલાના સમયમાં ગામમાંથી ચાર-પાંચ લોકો નોકરી કરતા હતા. બાકીના ખેતીકામ સાથે જોડાયેલા હતા. આજે લગભગ તમામ યુવાનો નોકરી-ધંધે લાગી ગયા છે. કેટલાંક લોકો મોટાં શહેરોમાં જઈને વસી ગયા છે. તેથી ગામનાં અડધાં ઉપરાંત ઘરોને તાળાં છે. વાર-તહેવારે ગામના લોકો હળવા-મળતા. તહેવારો સમૂહમાં ઉજવાતા, દર અઠવાડિયે અહીં હાટ ભરાતી. પ્રસંગોપાત્ત મેળા યોજાતા. ગામના મંદિરે સાંજની આરતીમાં આખું ગામ ઊમટતું. ત્યાં હવે ચાર-પાંચ વૃદ્ધો જોવા મળે છે ! ગામમાં સડક, વીજળી, પાણી, દવાખાનું, બસવ્યવહાર, પોસ્ટ-ઑફિસ અને બૅન્ક જેવી તમામ સગવડો થઈ ગઈ છે. પણ ગામડાનો માણસ શહેરની ભીડમાં ખોવાઈ ગયો છે. તમામ સુખ-સગવડો હોવા છતાં ગામ ખાલી થઈ રહ્યું છે. નોકરી-ધંધા માટે જે લોકો શહેરમાં ગયા હતા. તે કાયમ માટે ત્યાં જ વસી ગયા છે. તેમને હવે ગામમાં આવવાનું કે અહીં રહેવાનું ફાવતું નથી. નોકરી-ધંધાની આવક શરૂ થતાં ઘણા લોકોએ ખેતીકામ સાવ છોડી દીધું છે. તેથી ઘણાં ખેતરો ઉજ્જડ પડ્યાં છે. પહેલાં સગવડોનો અભાવ હતો છતાં ગામડું સજીવ હતું. આજે તમામ સુવિધાઓ હોવા છતાં ગામ નિર્જીવ બની ગયું છે. ગામને જાણે કે કોઈની નજર લાગી ગઈ છે. ગામના લોકો કાયમ ગામમાં જ રહે અને તેમને અહીં જ મનગમતો કામધંધો મળી રહે, એવો કોઈ ઉપાય શોધવો જોઈએ.

મહાત્મા ગાંધીઃ ઈતિહાસ, સંઘર્ષ, આંદોલનો અને આત્મકથા.

મહાત્મા ગાંધીઃ ઈતિહાસ, સંઘર્ષ, આંદોલનો અને આત્મકથા.......  
જન્મ- 2 ઓક્ટોબર 1869,

 પોરબંદર મૃત્યુ- 30 જાન્યુઆરી 1948 

 ઉપલબ્ધી- સ્વતંત્રતા આંદોલનમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવી

મહાત્માગાંધીના નામે મશહૂર મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી ભારતીય સ્વતંત્રતા આંદોલનના એક પ્રમુખ રાજનૈતિક રાજનેતા હતા. સત્યાગ્રહ અને અહિંસાના સિદ્ધાંતો પર ચાલીને તેમણે ભારતને આઝાદી અપાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા નિભાવી. તેમના આ સિદ્ધાંતોએ આખી દુનિયામાં લોકોને નાગરિક અધિકારો અને સ્વતંત્રતા આંદોલન માટે પ્રેરિત કર્યા. તેમને ભારતના રાષ્ટ્રપિતા પણ કહેવાય છે. સુભાષ ચંદ્ર બોસે વ્ષ 1944માં રંગૂન રેડિયોથી ગાંધીજીના નામે ચાલી રહેલા પ્રસારણમાં તેમને 'રાષ્ટ્રપિતા' કહી સંબોધ્યા હતા. મહાત્મા ગાંધી સમુચ્ચ માનવ જાતિ માટે એક મશાલ છે. તેમણે દરેક પરિસ્થિતિમાં અહિંસા અને સત્યનું પાલન કર્યું અને લોકોને પણ આ સિદ્ધાંતો પાલન કરવા કહ્યું. તેમણે પોતાનું જીવન સદાચારમાં વિતાવ્યું. તેઓ સદૈવ પરમ્પરાગત ભારતીય પોશાક ધોતી અને શૂતરથી બનેલી શાલ પહેરતા હતા. હંમેશા શાકાહારી ભોજન ખાનાર આ મહાપુરુષે આત્મશુબ્ધિ માટે કેટલીયવાર લાંબા ઉપવાસ પણ કર્યા. વર્ષ 1915માં ભારત પરત ફરતાં પહેલાં ગાંધીએ એક પ્રવાસી વકીલ તરીકે દક્ષિણ આફ્રિકામાં ભારતીય સમુદાયોના લોકોના નાગરિક અધિકારો માટે સંઘર્ષ કર્યું. ભારત આવી તેમણે આખા દેશનું ભ્રમણ કર્યું અને ખેડૂતો, મજૂરો અને શ્રમિકોને તગડા ભૂમિ કર અને ભેદભાવ વિરુદ્ધ સંઘર્ષ કરવા માટે એકજુટ કર્યા. વર્ષ 1921માં તેમણે ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસની બાગડોર સંભાળી અને પોતાના કાર્યોથી દેશના રાજનૈતિક, સામાજિક અને આર્થિક પરિદ્રશ્યને પ્રભાવિત કર્યા. તેમણે વર્ષ 1930માં નમક સત્યાગ્રહ અને તે બાદ 1942માં ભારત છોડો આંદોલનથી ઘણી પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી. ભારતના સ્વતંત્રતા સંઘર્ષ દરમ્યાન કેટલાય અવસર પર ગાંધીજી કેટલાય વર્ષો સુધી જેલમાં પણ રહ્યા.

પ્રારંભિક જીવન 

મોહનદાર કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ ભારતમાં ગુજરાતના સમુદ્રકાંઠે આવેલા પોરબંદમાં 2 ઓક્ટોબર 1869ના રોજ થયો હતો. તેમના પિતાનુ્ં નામ કરમચંદ ગાંધી બ્રિટિશ રાજના સમયે કાઠિયાવાડની એક નાનકડી રિયાસત પોરબંદરના દીવાન હતા. મોહનદાસના માતા પુતળીબાઈ પરનામી વૈશ્ય સમુદાયથી સંબંધ ધરાવતાં હતાં અને અત્યધિક ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ કરી હતી જેનો પ્રભાવ યુવા મોહનદાસ પર પડ્યો અને આ મૂલ્યોએ આગળ ચાલી તેમના જીવનમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવી. તેઓ નિયમિત રૂપે વ્રત રાખતા હતા અને પરિવારમાં કોઈ બીમાર પડવા પર સેવા સુશ્રુષામાં દિવસ-રાત એક કરી દેતા હતા. આ પ્રકારે મોહનદાસે સ્વાભાવિક રૂપે અહિંસા, શાકાહાર, આત્મશુદ્ધિ માટે વ્રત અને વિવિધ ધર્મો અને પંથોને માનનારાઓ વચ્ચે પરસ્પર સહિષ્ણુતા અપનાવી. સન 1883માં સાઢા 13 વર્ષની ઉંમરમાં જ તેમના વિવાહ 14 વર્ષીય કસ્તૂરબા સાથે કરાવી દેવામાં આવ્યા. બાદમાં 1888માં હરીલાલ ગાંધીનો જન્મ થયો, 1892માં મણિલાલ ગાંધીનો જન્મ થયો, 1897માં રામદાસ ગાંધી અને 1900માં દેવદાસ ગાંધીનો જન્મ થયો. મહાત્મા ગાંધીનું પ્રાથમિક શિક્ષણ પોરબંદરમાં થયું અને હાઈસ્કૂલનો અભ્યાસ રાજકોટમાં થયો. શૈક્ષણિક સ્તરે મોહનદાસ ગાંધી એવરેજ વિદ્યાર્તી જ રહ્યા. વર્ષ 1887માં તેમણે મેટ્રિકની પરીક્ષા અમદાવાદથી પાસ કરી. જે બાદ મોહનદાસે ભાવનગરના શામળદાસ કોલેજમાં એડમિશન લઈ લીધું પરંતુ ખરાબ સ્વાસ્થ્ય અને ગૃહ વિયોગને કારણે તેઓ અપ્રસન્ન જ રહ્યા અને કોલેજ છોડી પાછા પોરબંદર આવી ગયા.

વિદેશમાં શિક્ષણ અને વકાલત 

મોહનદાસ પોતાના પરિવારમાં સૌથી વધુ ભણેલા હતા માટે તેમના પરિવાર વાળા માનતા હતા કે તેઓ પોતાના કાકા અને પિતાના ઉત્તરાધિકારી (દીવાન) બની શકતા હતા. તેમના એક પારિવારિક મિત્ર માવજી દવેએ એવી સલાહ આપી કે એકવાર મોહનદાસ લંડનથી બેરિસ્ટર બની જાય તો દીવાનની પદવી આસાનીથી મળી શકતી હતી. તેમના માતા પુતળીબાઈ અને પરિવારના અન્ય સભ્યોએ તેમના વિદેશ જવાના વિચારનો વિરોધ કર્યો પરંતુ મોહનદાસના આશ્વાસન પર રાજી થઈ ગયા. વર્ષ 1888માં મોહનદાસ બેરિસ્ટર બનવા માટે ઈંગ્લેન્ડ ચાલ્યા ગયા. પુતળીબાઈને આપેલા વચન પ્રમાણે જ તેમણે લંડનમાં પોતાનો સમય વિતાવ્યો. જ્યાં તેમને શાકાહારી ખોરાક સંબંધિત ઘણી કઠણાઈ થઈ અને શરૂઆતના દિવસોમાં તેમણે કેટલાય દિવસો સુધી ભૂખ્યા રહેવું પડ્યું ગચુંય ધીરે ધીરે તેમને ત્યાંના વેઝીટેરિયન રેસ્ટોરાં વિશે માલૂમ પડ્યુ. જે બાદ તેમણે વેજીટેરિયન સોસાયટીની સભ્યતા પણ હાંસલ કરી લીધી. આ સોસાયટીના કેટલાક સભ્યો થિયોસોફિકલ સોસાયટીના સભ્યો પણ હતા અને તેમણે મોહનદાસ ગાંધીને ગીતા વાંચવનો ઉકેલ આપ્યો. જૂન 1891માં મોહનદાસ ગાંધી ભારત પરત ફર્યા અને ત્યાં જઈ તેમને પુતળીબાઈના દેહાંત વિશે માલૂમ પડ્યું. તેમણે બોમ્બેમાં વકાલતની શરૂઆત કરી પરંતુ તેમને વકાલતમાં કંઈ ખાસ સફળતા ના મળી. પોતાનો પહેલો જ કેસ હારી જતાં મહાત્મા ગાંધી રાજકોટ પાછા ચાલ્યા ગયા જ્યાં જરૂરતમંદ લોકો માટે કેસની અરજીઓ લખવાનું કામ શરૂ કરી દીધું પરંતુ થોડા સમય બાદ તેમણે આ કામ પણ છોડી દીધું. આખરે 1893માં એક ભારતીય ફર્મથી નેટલમાં એક વર્ષના કરાર પર વકાલતના કાર્યનો સ્વીકાર કરી લીધો.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં ગાંધીજી 

24 વર્ષની ઉંમરે ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકા પહોંચ્યા. તેઓ પ્રિટોરિયા સ્થિત કેટલાક ભારતીય વેપારીઓના ન્યાયિક સલાહકાર તરીકે ત્યાં ગયા હતા. તેમણે પોતાના જીવનના 21 વર્ષ દક્ષિણ આફ્રિકામાં વિતાવ્યા જ્યાં તેમના રાજનૈતિક વિચાર અને નેતૃત્વ કૌશલ્યનો વિકાસ થયો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં તેમણે રંગભેદનો સામનો કરવો પડ્યો. એકવાર ટ્રેનમાં પ્રથમ શ્રેણી કોચની ટિકિટ હોવા છતાં તેમને થર્ડ ક્લાસમાં બેસવા માટે મજબૂર કરવામાં આવ્યા હતા. ટ્રેનમાંથી ધક્કો મારી ફર્સ્ટ ક્લાસમાં કોચમાંથી નીચે ઉતારી દેવાતાં ગાંધી બાપુએ રંગભેદનો વિરોધ કરવાનું ઠાની લીધું. ત્યારથી જ તેમણે દક્ષિણ આફ્રિકામાં રંગભેદની નીતિનો વિરોધ કર્યો અને મહદઅંશે સફળતા પણ મેળવી.

ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામનું સંઘર્ષ

 વર્ષ 1914માં ગાંધી દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત પરત ફર્યા. આ સમય સુધી ગાંધી એક રાષ્ટ્રીય નેતા અને સંયોજક રૂપે પ્રતિષ્ઠિત થઈ ચૂક્યા હતા. તેઓ ઉદારવાદી કોંગ્રેસ નેતા ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલેના કહેવા પર ભારત આવ્યા હતા અને શરૂઆતી સમયમાં ગાંધીના વિચાર ઘણા હદે ગોખલેના વિચારોથી પ્રભાવિત હતા. પ્રારંભમાં ગાંધીએ દેશના વિવિધ ભાગોનો પ્રવાસ કર્યો અને રાજનૈતિકક, આર્થિક અને સામાજિક મુદ્દાઓને સમજવાની કોશિશ કરી.

ચંપારણ અને ખેડા સત્યાગ્રહ

 બિહારના ચંપારણ અને ગુજરાતના ખેડામાં થયેલા આંદોલનોએ ગાંધીને ભારતમાં પહેલી રાજનૈતિક સભળતા અપાવી. ચંપારણમાં બ્રિટિશ જમીનદાર ખેડૂતોને ખાદ્ય પાકને બદલે નીલની ખેતી કરવા માટે મજબૂર કરવામાં આવતા હતા અને સસ્તા ભાવે પાક ખરીદવામાં આવતો હતો જેનાથી ખેડૂતોની સ્થિતિ ખરાબ થતી જઈ રહી હતી. આ કારણે તેઓ અત્યધિક ગીરીબીથી ઘેરાઈ ગયા. એક વિનાશકારી અકાળ બાદ અંગ્રેજી સરકારે દમનકારી કર લગાવી દીધા જેનો બોજો દિવસેને દિવસે વધતો જ ગયો. કુલ મિલાવી સ્થિતિ બહુ નિરાશાજનક હતી. ગાંધીજીએ વિરોધ પ્રદર્શન અને હડતાળનું નેતૃત્વ કર્યું જે બાદ ગરીબો અને ખેડૂતોની માંગ માની લેવામાં આવી. વર્ષ 1918માં ગુજરાત સ્થિત ખેડા પૂર અને દુષ્કાળના લપેટામાં આવી ગયું હતું જેને કારણે ખેડૂતો અને ગરિબોની સ્થિતિ ખરાબ થતી ગઈ અને લોકો કર માફીની માંગ કરવા લાગ્યા. ખેડામાં ગાંધીજીના માર્ગદર્શનમાં સરદાર પટેલે અંગ્રેજો સાથે આ સમસ્યા પર વિચાર વિમર્શ માટે ખેડૂતોનું નેતૃત્વ કર્યું. જે બાદ અંગ્રેજોએ રાજસ્વ સંગ્રહણથી મુક્તિ આપી તમામ કેદીઓને છોડી દીધા. આ પ્રકારે ચંપારણ અને ખેડા બાદ ગાંધીની ખ્યાતિ દેશભરમાં ફેલાઈ ગઈ છે અને તેઓ સ્વતંત્રતા આંદોલનના એક મહત્વપૂર્ણ નેતા બનીને ઉભરી આવ્યા.

ખિલાફત આંદોલન 

ગાંધીજીને કોંગ્રેસની અંદર અને મુસ્લિમોની વચ્ચે પોતાની લોકપ્રિય્તા વધારવાનો મોકો ખિલાફત આંદોલન દ્વારા મળ્યો. ખિલાફત એક વિશ્વવ્યાપી આંદોલન હતું. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં પરાજિત થયા બાદ ઓટોમન સામ્રાજ્ય વિખંડિત કરી દેવામાં આવ્યું હતું જે કારણે મુસલમાનોને પોતાના ધર્મ અને ધાર્મિક સ્થળોની સુરક્ષાને લઈ ચિંતા બનેલી હતી. ભારતમાં ખિલાફતનું નેતૃત્વ ઑલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ કોંગ્રેસ દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું હતું. ધીરે ધીરે ગાંધી આના મુખ્ય પ્રવક્તા બની ગયા. ભારતીય મુસલમાનોની સાથે એકજુટતા વ્યક્ત કરવા માટે તેમણે અંગ્રેજો દ્વારા આપવામાં આવેલ સમ્માન અને મેડલ પરત કરી દીધા. જે બાદ ગાંધી માત્ર કોંગ્રેસ જ નહિ બલકે દેશના એકમાત્ર એવા નેતા બની ગયા જેમનો પ્રભાવ વિવિધ સમુદાયોના લોકો પર હતો.

અસહયોગ આંદોલન

 ગાંધીજીનું માનવું હતું કે ભારતમાં અંગ્રેજી હકુમત ભારતીયોના સહયોગથી શક્ય થઈ શકી હતી અને જો આપણે બધું મિલાવી અંગ્રેજો સામે દરેક વાત પર અસહયોગ કરીએ તો આઝાદી શક્ય છે. ગાંધીજીની વધતી લોકપ્રિયતાએ તેમને કોંગ્રેસના સૌથી મોટા નેતા બનાવી દીધા હતા અને હવે તેઓ એ સ્થિતિમાં હતા કે અંગ્રેજો વિરુદ્ધ અસહયોગ, અહિંસા તથા શાંતિપૂર્ણ પ્રતિકાર જેવા અસ્ત્રોનો પ્રયોગ કરી શકે. આ દરમ્યાન જલિયાંવાલા નરસંહારે દેશને ભારે આઘાત પહોંચાડ્યો જેનાથી જનતામાં ક્રોધ અને હિંસાની જ્વાળા ભડકી ઉઠી હતી. ગાંધીજીએ સ્વદેશી નીતિનું આહ્વાન કર્યું જેમાં વિદેશી વસ્તુઓ ખાસ કરીને અંગ્રેજી વસ્તુઓનો બહિષ્કાર કર્યો, સરકારી નોકરી છોડવા તથા અંગ્રેજી સરકારથી મળેલ અવોર્ડ અને સમ્માન પરત કરી દેવાનો પણ અનુરોધ કર્યો. અસહયોગ આંદોલનને અપાર સફળતા મળી રહી હતી જેનાથી સમાજના તમામ વર્ગોમાં જોશ અને ભાગીદારી વધી ગઈ પરંતુ ફેબ્રુઆરી 1922માં તેનો અંત ચોરાચોરી કાંડ સાથે થઈ ગયો. આ હિંસક ઘટના બાદ ગાંધીજીએ અસહયોગ આંદોલનને પાછું લઈ લીધું. તેમની ધરપકડ કરી રાજદ્રોહનો કેસ ચલાવવામાં આવ્યો જેમાં તેમને છ વર્ષની કેસની સજા સંભળાવવામાં આવી. ખરાબ સ્વાસ્થ્યને પગલે સરકારે તેમને ફેબ્રુઆરી 1924માં ચોડી મૂક્યા

સ્વરાજ અને નમક સત્યાગ્રહ 

અસહયોગ આંદોલન દરમ્યાન ધરપકડ બાદ ગાંધીજી ફેબ્રુઆરી 1924માં છૂટી ગયા હતા અને વર્ષ 1928 સુધી સક્રિય રાજનીતિથી દૂર જ રહ્યા. આ દરમ્યાન તેઓ સ્વરાજ પાર્ટી અને કોંગ્રેસ વચ્ચે મતભેદો ઘટાડવામાં લાગ્યા રહ્યા અને તેનાથી વધારામાં અસ્પૃશ્યતા, દારૂ, અજ્ઞાનતા અને ગરીબી વિરુદ્ધ પણ લડતા રહ્યા. આ સમયે અંગ્રેજી સરકારે સર જૉન સાઈમનના નેતૃત્વમાં ભારત માટે એક નવું સંવૈધાનિક સુધાર આયોગ બનાવ્યું પરંતુ તેનો પણ એકેય સભ્ય ભારતીય નહોતો જેને કારણે ભારતીય રાજનૈતિક દળોએ તેનો બહિષ્કાર કર્યો. તેમ છતાં ડિસેમ્બર 1928ના કોલકાતા અધિવેશનમાં ગાંધીજીએ અંગ્રેજી હુકુમતને ભારતીય સામ્રાજ્યને સત્તા પ્રદાન કરવા માટે કહ્યું અને એવું ના કરવા પર દેશની આઝાદી માટે અસહયોગ આંદોલનનો સામનો કરવા માટે તૈયાર રહેવા પણ કહ્યું. અંગ્રેજો દ્વારા કોઈ જવાબ ના મળવા પર 31 ડિસેમ્બર 1929ના રોજ લાહોરમાં ભારતનો ઝંડો ફરકાવવામા આવ્યો અને કોંગ્રેસે 26 જાન્યુઆરી 1930ના રોજ ભારતીય સ્વતંત્રતા દિવસના રૂપમાં મનાવ્યો. જે પશ્ચાત ગાંધીજીએ સરકાર દ્વારા મીઠાં પર કર લગાવ્યાના વિરોધમાં નમક સત્યાગ્રહ ચલાવ્યું જે અંતર્ગત તેમણે 12 માર્ચથી 6 એપ્રિલ સુધી અમદાવાદતી દાંડી, ગુજરાતના લગભગ 388 કિલોમીટરની પદયાત્રા કરી. આ યાત્રાનો ઉદ્દેશ્ય સ્વયં મીટું ઉત્પન્ન કરવાનો હતો. આ યાત્રામાં હજારોની સંખ્યામાં ભારતીયોએ ભાગ લીધો અને અંગ્રેજી સરકારને વિચલિત કરવામાં સફળ રહ્યા. આ દરમ્યાન લગભગ 60 હજારથી વધુ લોકોની ધરપકડ કરી જેલ મોકલવામાં આવ્યા. જે બાદ લોર્ડ ઈરવિનના પ્રિતિનિધિત્વ વાળી સરકારે ગાંધીજીની સાથે વિચાર- વિમર્થ કરવાનો નિર્ણય લીધો જેના ફળસ્વરૂપે ગાંધી- ઈરવિન સંધિ પર માર્ચ 1931માં હસ્તાક્ષર થયા. ગાંધી- ઈરવિન સંધી અંતર્ગત બ્રિટિશ સરકારે તમામ રાજનૈતિક કેદીઓને છોડવા માટે સહમતી આપી દીધી. આ સમેજૂતીના પરિણામસ્વરૂપે ગાંધીજીએ કોંગ્રેસના એકમાત્ર પ્રતિનિધિ તરીકે લંડનમાં આયોજિત ગોળમેજી સમ્મેલનમાં ભાગ લીધો અને પરંતુ આ સમ્મેલન કોંગ્રેસ અને બીજા રાષ્ટ્રવાદિઓ માટે ઘોર નિરાશાજનક રહ્યું. જે બાદ ગાંધીની ફરીથી ધરપકડ થઈ અને સરકારે રાષ્ટ્રવાદી આંદોલનને કચડવાની કોશિશ કરી. 1834માં ગાંધીએ કોંગ્રેસની સભ્યતાથી રાજીનામું આપી દીધું. તેમણે રાજનૈતિક ગતિવિધિઓના સ્થાને હવે રચનાત્મક કાર્યક્રમોના માધ્યમથે સૌથી નીચલે સ્તરેથી રાષ્ટ્ર નિર્માણ પર પોતાનું ધ્યાન લગાવ્યું. તેમણે ગ્રામીણ ભારતને શિક્ષિત કરવા, છુઆછુટ વિરુદ્ધ આંદોલનો ચાલુ રાખ્યાં, કાંતણ, વણાટ અને અન્ય કુટીર ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપવા અને લોકોની આવશ્યકતાઓને અનુકૂળ શિક્ષણ પ્રણાલી બનાવવાનું કામ શરૂ કરી દીધું.

હરિજન આંદોલન 

દલિત નેતા બી આરર આંબેડકરની કોશિશોના પરિણામસ્વરૂપે અંગ્રેજ સરકારે અછૂતો માટે એક નવા સંવિધાન અંતર્ગત પઋતક નિર્વાચન મંજૂરી કરી દીધું હતું. યેરવાડા જેલમાં બંધ ગાંધીજીએ તેના વિરોધમાં સપ્ટેમ્બર 1932માં છ દિવસનો ઉપવાસ કર્યો અને સરકારને એક સમાન વ્યવસ્થા અપનાવવા પર મજબૂર કરી. અછૂતોના જીવનને સુધારવા માટે ગાંધીજી દ્વારા ચલાવવામાં આવેલ અભિયાનની આ શરૂઆત હતી. 8 મે 1933ના રોજ ગાંધીજીએ આત્મ શુદ્ધિ માટે 21 દિવનસો ઉપવાસ કર્યો અને હરિજન આંદોલનને આગળ વધારવા માટે એક વર્ષીય અભિયાનની શરૂઆત કરી. આંબેડકર જેવા દલિત નેતા આ આંદોલનથી પ્રસન્ન હતા અને ગાંધીજી દ્વારા દલિતો માટે હરિજન શબ્દનો ઉપયોગ કરવાની નિંદા કરી.

દ્વીતિય વિશ્વ યુદ્ધ અને ભારત છોડો આંદોલન

 દ્વિતીય વિશ્વ યુદ્ધના પ્રારંભમાં ગાંધીજી અંગ્રેજોને અહિંસાત્મક નૈતિક સહયોગ આપવાના પક્ષઘર હતા પરંતુ કોંગ્રેસના ઘણા નેતા આ વાતથી નાખુશ હતા કે જનતાના પ્રતિનિધિઓના પરામર્શ વિના જ સરકારે દેશને યુદ્ધમાં ઝોંકી દીધો હતો. ગાંધીએ ઘોષણા કરી કે એક તરફ ભારતને આઝાદી આપવાથી ઈનકાર કરવામાં આવી રહ્યો હતો અને બીજી તરફ લોકતાંત્રિક શક્તિઓની જીત માટે ભારતને યુદ્ધમાં સામેલ કરવામાં આવી રહ્યું હતું. જેમ જેમ યુદ્ધ વધતું ગયું ગાંધીજી અને કોંગ્રેસે ભારત છોડો આંદોલનની માંગ તીવ્ર કરી દીધી. ભારત ચોડો સ્વતંત્રતા આંદોલનના સંઘર્ષનું સર્વાધિક શક્તિશાળી આંદોલન બની ગયા જેમાં વ્યાપક હિંસા અને ધરપકડ થઈ. આ સંઘર્ષમાં હજારોની સંખ્યામાં સ્વતંત્રતા સેનાની અથવાતો મૃત્યુ પામ્યા અથવા તો ઘાયલ થઈ ગયા અને હજારોની ધરપકડ પણ કરી લેવામાં આવી. ગાંધીજીએ સ્પષ્ટ કરી દીધું હતું કે તેઓ બ્રિટિશ યુદ્ધ પ્રયાસોને ત્યાં સુધી સમર્થન નહિ આપે જ્યાં સુધી ભારતને તત્કાળ આઝાદી આપવામાં ના આવે. તેમણે એમ પણ કહી દીધું હતું કે વ્યક્તિગત હિંસા છતાં આ આંદોલન બંધ ના થાય. તેમનું માનવું હતું કે દેશમાં વ્યાપક સરકારી અરાજકતા અસલી અરાજકતાથી બહુ ખતરનાક છે. ગાંધીજીએ તમામ કોંગ્રેસીઓ અને ભારતીયોને અહિંસા સાથે કરો યા મરોની સાથે અનુશાસન બનાવી રાખવા કહ્યું. જેમ કે બધાને અનુમાન હતું જ અંગ્રેજી સરકારે ગાંધીજી અને કોંગ્રેસ કાર્યકારણી સમિતિના તમામ સભ્યોને મુંબઈમાં 9 ઓગસ્ટ 1942ના રોજ પકડી લીધા અને ગાંધીજીને પુણેની આગા ખાં મહેલ લઈ જવામાં આવ્યા. જ્યાં તેમને બે વર્ષ સુધી બંદી બનાવીને રાખવામાં આવ્યા. આ દરમ્યાન 22 ફેબ્રુઆરી 1944ના રોજ તેમના પત્નીનો દેહાંત થયો અને થોડા સમય બાદ ગાંધીજી પણ મલેરિયાથી પીડિત થઈ ગયા. અંગ્રેજ તેમને આવા હાલતમાં જેલમાં નહોતા રાખી શકતા માટે જરૂરી ઉપચાર માટે 6 મે 1944ના રોજ તેમને છોડી મૂકવામાં આવ્યા. આંશિક સફળતા છતાં ભારત છોડો આંદોલને ભારતને સંગઠિત કરી દીધું અને દ્વીતિય વિશ્વ યુદ્ધના અંત સુધી સરકારે સ્પષ્ટ સંકેત આપી દીધા હતા કે જલદી જ ભારતીયોના હાથમાં સત્તા સોંપી દેવામાં આવશે. ગાંધીજીએ ભારત ચોડો આંદોલન સમાપ્ત કરી દીધું અને સરકારે લગભગ 1 લાખ રાજનૈતિક કેદીઓને છોડી મૂક્યા.

દેશનું વિભાજન અને આઝાદી 

જેમ કે પહેલા જ કહેવાઈ ગયું હતું, દ્વિતિય વિશ્વયુદ્ધ સમાપ્ત થતાં થતાં બ્રિટિશ સરકારે દેશને આઝાદ કરવાના સંકેત આપી દીધા હતા. ભારતની આઝાદીના આંદોલનની સાથોસાથ જીણાના નેતૃત્વમાં એક અલગ મુસલમાન બાહુલ્ય દેશ (પાકિસ્તાન)ની પણ માંગ તીવ્ર થઈ ગઈ હતી અને 40ના દશકમાં આ તાકાતોને એક અલગ રાષ્ટ્ર પાકિસ્તાનની માંગને વાસ્તવિકતામાં બદલી નાખખી હતી. ગાંધીજી દેશના ભાગલા નહોતા ઈચ્છતા કેમ કે આ તેમના ધાર્મિક એકતાના સિદ્ધાંતથી બિલકુલ અલગ હતું પરંતુ એવું ના થઈ શક્યું અને અંગ્રેજોએ દેશને બે ટૂકડા- ભારત અને પાકિસ્તાનમાં વિભાજીત કરી દીધો.

 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ગાંધીજી ક્યાં હતા? જાણો આઝાદીના જશ્નમાં કેમ સામેલ નહોતા થયા.

ગાંધીજીની હત્યા

 30 જાન્યુઆરી 1948ના રોજ રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીની દિલ્હીના બિરલા હાઉસમાં સાંજે 5.17 વાગ્યે હત્યા કરી નાખવામાં આવી. ગાંધીજી એક પ્રાર્થના સભાને સંબોધિત કરવા જઈ રહ્યા હતા જ્યારે તેમના હત્યારા નથૂરામ ગોડસેએ બાપુની છાતીમાં 3 ગોળીઓ દાગી દીધી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે 'હે રામ' ગાંધીજીના મુખમાંથી નીકળેલા અંતિમ શબ્દ હતા. નાથૂરામ ગોડસે અને તેમના સહયોગી પર કેસ ચાલ્યો અને 1949માં તેમને મોતની સજા સંભળાવવામાં આવી.

વઢવાણ શહેરમાં આવેલી"માધાવાવ" ની ઐતિહાસિક જાણકારી....

વઢવાણ શહેરમાં આવેલી ઐતિહાસિક માધાવાવની ઐતિહાસિક ..........  

"માધાવાવ" મિત્રો આજે આપણે ઐતિહાસિક વઢવાણ શહેરની મુલાકાતે શીએ.. અને વઢવાણ શહેરમાં આવેલી ઐતિહાસિક માધાવાવ કે જ્યાં પ્રજાના સુખ અને કલ્યાણ માટે ઈ.સ. ૧૨૭૫ ના વાઘેલા સોલંકી રાજા સારંગદેવ ના મંત્રી શ્રી માધવ ના પુત્ર અને પુત્રવધુ એ સ્વૈચ્છિક બલિદાન આપ્યાંની દંતકથા સંકળાયેલી છે.. મિત્રો જળસંગ્રહ પ્રણાલીઓમાં “વાવ” એક વિશિષ્ટ મહત્વ ધરાવતું અંગ છે.. ગુજરાત અને રાજસ્થાનમાં “વાવ”, “વાવડી” કે પછી “વાય” તરીકે ઓળખવા માં આવતી સામાન્ય અને સહજતાથી જોવા મળે છે.. આ માનવ નિર્મિત જળસંગ્રહો માં "વાવ' ઐતિહાસિક તેમજ ધાર્મિક મહત્વ પણ ધરાવે છે, ભાગ્યે જ કોઈ વાય એવી હશે કે જેમાં દેવ - દેવસ્થાન બીરાજમાન ન હોય.. અને સ્થાપત્યની દ્રષ્ટિએ પણ વાવ આગવું મહત્વ ધરાવે છે.. વાવના નિર્માણ કાર્યને લગતાં અનેક ઉલ્લેખો વાસ્તુશાસ્ત્રમાં મળી આવે છે... વાસ્તુશાસ્ત્રના આધારે વાવનાં ચાર પ્રકાર પાડવામાં આવેલા છે જેમાં એક (૧) નંદા પ્રકારની વાવ – કે જેમાં ફક્ત એક પ્રવેશદ્વાર હોય છે અને બીજો.. (૨) ભદ્રા પ્રકારની વાવ – કે જેમાં બે પ્રવેશદ્વાર હોય છે અને ત્રીજો.. (૩) જયા પ્રકારની વાવ – કે જેમાં ત્રણ પ્રવેશદ્વાર હોય છે અને છેલ્લો (૪) વિજયા પ્રકારની વાવ – કે જેમાં ચાર પ્રવેશ દ્વાર હોય છે.. ➜ જો કે આમા સુરેન્દ્રનગર જીલ્લામાં, નંદા પ્રકારની વાવ સૌથી વધારે જોવાં મળે છે.. વઢવાણમાં વાઘેલા યુગના પ્રથમ રાજવી, વિસલદેવ ના મહારાણી નાગલ્લદેવી ના દાસી લાખુબાઈ ના નામ પરથી બંધાવેલી લાખુવાવ જે લાખુ પોળ દરવાજા ની બહારના ભાગે આવેલી છે.. જ્યારે રાજા સારંગદેવના મહારાણી એ દાસી ગંગાબાઈ ના નામ પરથી ગંગાવાવ બંધાવેલી.. જે શિયાણી પોળ દરવાજા ની બહારના ભાગે આવેલી છે.. ➜ માધાવાવ સુરેન્દ્રનગર શહેરથી માત્ર ૩ કિલોમીટરના અંતરે આવેલ વઢવાણ શહેરની સલાટ શેરીમાં,. વટકેશ્વર મહાદેવની બાજુમાં સ્થિત છે... સૌરાષ્ટ્ર ની આ ભોમકા એટલે ઈતિહાસ, બલીદાન અને પ્રજાવત્સલ રાજવી ની ગાથા ને વર્ણવતી ભોમકા.. આ ધરતી પર અતિત અને વર્તમાન એમ બંને પ્રકારના કિસ્સાઓ અંકિત છે. વઢવાણના રાજા સારંગદેવનાં મંત્રી માધવના પુત્ર અને પુત્રવધુ એ પ્રજાના સુખ અને કલ્યાણ માટે સજોડે સ્વૈચ્છિક જળસમાધિ લીધી હતી.. બાકી આજના સમયમાં તો ફક્ત એક બીજા ના પ્રેમમાં આપઘાત કરવા વાળા જ જોવા મળે છે.. વઢવાણના રાજમાં પ્રજાના સુખ માટે માધવના પુત્ર અને પુત્રવધુએ જળસમાધી લીધાના દ્રષ્ટાંત ઈતિહાસના પાને આજે પણ અમર છે.. પ્રજાને પાણીનાં સુખ માટે બલિદાન આપનાર દંપતીના ઈતિહાસ ની વાત કરીએ તો રજવાડાના વખતમાં વઢવાણ શહેરમાં પાણીની તંગી ને પહોંચી વળવા, સંવત 1225 નાં ફાગણ સુદ છઠ્ઠના દિવસે વાવ ગળાવાની શરુઆત થઈ હતી... 12 (બાર- બાર) વર્ષના પ્રયાસો છતાં વાવ મા પાણી ન થતાં રાજ જ્યોતિષે તેનો ઉપાય સુચવ્યો કે કોઈ દંપતીનો વાવમાં ભોગ આપવા મા આવે તો પાણી થઈ શકે તેમ છે.. પરંતુ પ્રજામાંથી કોઈ દંપતી ભોગ આપવા માટે તૈયાર ન થયું.. ત્યારે આ વાત કુંવર અભેસંગ નાં કાને પહોંચી, ત્યારે કુંવર અભેસંગે વઢવાણની પ્રજાના સુખ માટે ખુશીથી આ બલિદાન આપવાની તૈયારી બતાવી.. અભેસંગ ના રાણીએ પણ નાનકડા કુંવરને પરિવારને સોંપી પતિ સાથે સોળે શણગાર સજી વાવમાં જળસમાધિ લીધી . આ સમયે હજારોની સંખ્યામાં વઢવાણની જનમેદની ત્યાં હાજર હતી.. ઐતિહાસિક માધાવાવ ૭૫૦ વર્ષ પૂર્વે રાજા સારંગદેવ વાઘેલા ના કારભારી મંત્રી માધવે બંધાવી હતી.. ૧૩૦ ફૂટ લાંબી અને ૧૪૦ ફૂટ ઊડી, અને માધાવાવ ની ઉપર ૬ મતવાળા ની સાથે ૧૦૦ થી વધારે તો પગથિયા આવેલા છે. સ્વૈચ્છિક બલિદાનના ઈતિહાસ વિશે કહેવાય છે કે કુંવર અને રાણીએ જ્યારે વાવના પહેલા પગથિયે સજોડે પગ મૂક્યાં ત્યાંતો વાવના તળિયે પાણી ચમક્યા.. અને જેમજેમ પગથિયાં ઉતરતાં ગયાં તેમ પાણી વધતાં ગયાં.. અને સાતમે પગથિયે પગ મૂકતાંની સાથે બંને જળમાં ગરકાવ થયા અને સ્વેચ્છાએ જળસમાધિ લય પોતાના દેહનાં બલિદાન આપ્યાં.. વાવમાં પાણીની ધારાઓ વછૂટવા લાગી.. પરંતુ સવાલ એ ઉભો થયો કે જીવતાં જળસમાધિ લય પ્રાણના બલિદાન આપ્યાં એટલે આ પાણી ગોઝારા થયાં હવે આ પાણી પબ્લિક કય રીતે પિયે.. ત્યારે દાદાના એક હુંકારે કુંવર અને રાણીએ વાવમાંથી અવાજ દીધો.. અને પોતે અમર તત્વ ને પામ્યા હોવાનાં પ્રમાણ આપ્યાં.. ઇતિહાસ આજે પણ આ વાતની સાક્ષી પુરે છે.. વઢવાણના લોકો કહેશે કે જેને શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ છે એને આજે પણ મોડીયો અને ચુંદડી તરતી દેખાય છે.. આજે પણ વઢવાણમાં આ માધાવાવ આવેલી છે , જેમાં પાણી ક્યારેય નથી ખૂટતાં.. પ્રજા માટે રાજકુંવર અને રાણીએ આપેલાં આ બલિદાન ઉપરથી લોકગીતો અને નાટકો પણ ઘણા રચાયા છે.. આ વાવની દંતકથા પર આધારિત ગુજરાતી ફિલ્મ વણઝારી વાવ ( ૧૯૭૭ ) માં દર્શાવવામાં આવી હતી... આ વાવ પર દેહુના દાન અર્થાત્ માધવાવ નામનું નાટક પણ લખાયું છે... ઝવેરચંદ મેઘાણીના પુસ્તક રઢિયાળી રાતના રાસમાં માધાવાવ અંગેનું લોકગીત પણ સમાવી લેવાયું છે... (૧) બાર બાર વરસે નવાણ ગળાવ્યાં , નવાણે નીર તેદી ન આવ્યા જીરે... (૨) તેડાવો જાણતલ, તેડાવો જોશીડા, જોશીડા જોષ જોવી આલો જીરે... (૩) જાણતલ જોશીડો એમ કરી બોલ્યો, આમા દિકરો ને વહુ પધરાવો જીરે... (૪) બાર બાર વરસે નવાણ ગળાવ્યાં, નવાણે નીર તેદી ન આવ્યા જીરે...૨ (૫) ઘોડલાં ખેલવતા વીર રે અભેસંગ, દાદાજી બોલાવે જીરે... (૬) શું રે કહો છો મારા સમરથ દાદાજી, શા કારણ બોલાવ્યા જીરે... (૭) બાર બાર વરસે નવાણ ગળાવ્યાં, નવાણે નીર તેદી ન આવ્યા જીરે... (૮) જાણતલ જોષી બેટા એમ કરી બોલ્યો, આમા દિકરો ને વહુ પધરાવો જીરે... (૯) એમાં તે શું મારા સમરથ દાદાજી, પારકી જણીને પૂછી આવો જીરે... (૧૦) બેટડો ધવરાવતા વહુ રે વાઘેલી વહું, સાસુજી બોલાવે જીરે... (૧૧) શું રે કહો છો મારા સમરથ સાસુજી, શા માટે બોલાવ્યા જીરે... (૧૨) જાણતલ જોશીડો એમ કરી બોલ્યો, આમા દિકરો ને વહુ પધરાવો જીરે... (૧૩) એમાં તે શું મારા સમરથ સાસુજી, ચુંદડી ને મોડીયો લઈ આવો જીરે... (૧૪) આવો આવો રે મારા દિકરા રે માનસંગ, છેલ્લા ધાવણ તમે ધાવો જીરે... (૧૫) ઊઠો ઊઠો રે મારા સમરથ દાદાજી, ઝાઝી ના ઢોલ વગડાવો જીરે... (૧૬) પાછું વાળીને તમે જોવો રે અભેસંગ, ઘોડલાં કોણ ખેલવશે જીરે.. (૧૭) એરે શું રે પુછો મારા સમરથ દાદાજી, નાનો ભાઈ ખેલવશે જીરે... (૧૮) બાર બાર વરસે નવાણ ગળાવ્યાં, નવાણે નીર તેદી ન આવ્યા જીરે... (૧૯) પાછું વાળીને તમે જુઓ રે વાઘેલી વહું, પુતર કોને ભળાવ્યા જીરે... (૨૦) કોણ ધવરાવ છે ને કોન રમાડ છે, કોણ એને ઉછેર છે જીરે... (૨૧) દેરાણી ધવરાવ છે ને નણંદી રમાડ છે, જેઠાણી ઉછેર છે જીરે... (૨૨) પે'લે પગથિયે પગ રે જ્યાં મુક્યો, તળીયે પાણી તબક્કીયા જીરે... (૨૩) બીજે પગથિયે પગ રે જ્યાં મુક્યો, કાંડા સમાણા નીર આવ્યા જીરે.. (૨૪) ત્રીજે પગથિયે પગ રે જ્યાં મુક્યો, કેડ સમાણા નીર આવ્યા જીરે... (૨૫) ચોથે પગથીયે પગ રે જ્યાં મુક્યો, છાતી સમાણા નીર આવ્યા જીરે... (૨૬) પાંચમે પગથિયે પગ રે જ્યાં મુક્યો, પરવશ પડિયા એના પ્રાણલા જીરે... (૨૭) બાર બાર વરસે નવાણ ગળાવ્યાં, નવાણે નીર તેદી ન આવ્યા જીરે... (૨૮) એક રે હોંકારો તમે દિયો રે અભેસંગ, ગોઝારા પાણી કોન પીશે જીરે... (૨૯) એક રે હોંકારો તમે દિયો વાઘેલી વહું, ગોઝારા પાણી કોન પીશે જીરે... (૩૦) પીશે પશુડા ને પીશે પંખીડા, પીશે વઢવાણના લોકો જીરે... (૩૧) તરી છે ચુંદડી ને તર્યો છે મોડિયો, તરી અભેસંગ ની દેહુ જીરે... (૩૨) ગાતાં ને વાતા ઘરમાં રે આવ્યા, ઓરડે ભણકારા વાગે જીરે... "માધાવાવ" ના ઈતિહાસને દર્શાવતો વિડિયો પણ YouTube અને Facebook Page "Bharatkhand Darshan" પર છે જે તમે નિહાળી શકો છો.. લેખન શૈલેષ પંચાલ.

કવિ શ્રી દાદ બાપુની રચના...

ભગવાન પરશુરામના વિષ્ણુના અવતારના નામ પાછળની કહાની.

પરશુરામ જયંતી, જાણો ભગવાન વિષ્ણુના અવતારના નામ પાછળની કહાની..........  

વૈશાખ માસના સુદ પક્ષની ત્રીજનો દિવસ અક્ષય તૃતિયા કે અખાત્રીજ તરીકે ઉજવાય છે. આ દિવસ પરશુરામ જયંતી તરીકે પણ ઉજવાય છે. પરશુરામ ભગવાન વિષ્ણુનો છઠ્ઠો અવતાર મનાય છે. તેમનો જન્મ બ્રાહ્મણ કુળમાં થયો હતો. વૈશાખ માસના સુદ પક્ષની ત્રીજનો દિવસ અક્ષય તૃતિયા કે અખાત્રીજ તરીકે ઉજવાય છે. આ દિવસ પરશુરામ જયંતી તરીકે પણ ઉજવાય છે. આજે પરશુરામ જયંતી પણ છે. પરશુરામ ભગવાન વિષ્ણુનો છઠ્ઠો અવતાર મનાય છે. તેમનો જન્મ બ્રાહ્મણ કુળમાં થયો હતો. પિતા ઋષિ જમદગ્નિ અને માતા રેણુકાના ચોથા પુત્ર એટલે ભગવાન પરશુરામ. તેઓ ભગવાન શિવના ભક્ત હતા. ભગવાન પરશુરામના નામ પાછળ પણ એક કહાની પ્રચલિત છે. પૌરાણિક માન્યતા મુજબ તેમના જન્મ સમયે તેમનું નામ રામ રખાયું હતું. તેઓ ભગવાન શિવના પરમ ભક્ત હતા અને અત્યંત કપરી તપસ્યા કરતા હતા. ત્યારબાદ ભગવાન શિવ તેમના પર ખુબ પ્રસન્ન થયા અને તેમને અનેક શસ્ત્ર-સાધનો આપ્યા. જેમાં એક હથિયાર પરશુ હતું. જે તેમનું મુખ્ય હથિયાર પણ હતું. આ હથિયાર ધારણ કર્યા બાદ તેમનું નામ પરશુરામ પડી ગયું. અત્રે જણાવવાનું કે ભગવાન પરશુરામને તેમના પિતા તરફથી ક્યારેય પરાજીત ન થવાનું વરદાન પ્રાપ્ત હતું. તેઓ ભીષ્મ પિતામહ, દ્રોણાચાર્ય અને કર્ણ જેવા મહારથીઓના ગુરુ પણ હતા.

એવું મનાય છે કે ભગવાન પરશુરામનો જન્મ ધરતી પર રાજાઓ દ્વારા ફેલાયેલા અધર્મ, પાપને ખતમ કરવા માટે થયો હતો. તેઓ ભગવાન શિવના એકમાત્ર શિષ્ય પણ મનાય છે. પરશુરામ સંલગ્ન અનેક પૌરાણિક કથાઓ જાણીતી છે. તેઓ તેમના જ્ઞાન, ભક્તિ ઉપરાંત ગુસ્સા માટે પણ એટલા જ જાણીતા છે. પરશુરામ જયંતીના દિવસે પ્રતની સાથે વિધિવત રીતે પૂજા કરવાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. જ્યારે નિ:સંતાન લોકો આ વ્રત રાખે તો જલદી પુત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે. ભગવાન પરશુરામની પૂજા કરવાથી વિષ્ણુ ભગવાનની પણ કૃપા જાતકો પર રહે છે.

માધવપુર (ઘેડ) જ્યાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ એ રુક્ષમણીજી સાથે વિવાહ કર્યા હતા....

માધવપુર (ઘેડ) જ્યાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ એ રુક્ષમણીજી સાથે વિવાહ કર્યા હતા....  
ભાષા માં વર્ણન થાય એવું English માં ના કરી શકવા ના ગર્વ સાથે આપણાં ગુજરાતીઓ ને પરિચય આપવા નો એક નમ્ર પ્રયાસ સાથે…. માધવપુર (ઘેડ) એ નાંનકડુંક એવું મજા નું ગામ છે. અઈતિહાસિક રીતે અત્તી મહત્વ ધરાવતું આ એ જ ગામ છે જ્યાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ એ રુક્ષમણીજી સાથે વિવાહ કર્યા હતા. ત્યાર થી લઇ ને આજ ની તારીખે અહી દર ચૈઇત્ર માસ માં પરંપરાગત મેળા નું આયોજન ગામ લોકો દ્વારા હોશે હોશે થાય છે જેમાં ભગવાન શ્રી ના લગ્ન લેવાય છે. ગામ માં આવેલ ભગવાન શ્રી માધવરાય નું મંદિર વિધિવત કંકોત્રી લખી સર્વે પ્રજાજનો ને લગ્ન નું આમંત્રણ પાઠવે છે. ગામ લોકો જોશભેર લગ્ન ની દરેક વિધિ માં ભાગ લે છે, મન મૂકી ને ફુલેકા માં નાચે છે અને સાંજે દરિયે ન્હાવા જાય છે. ૧૨ મી સદી નું પ્રાચીન મંદિર દરિયા કિનારે આજે પણ ઉભું છે. મહાપ્રભુજી ની બેઠક પણ અહી મધુવન માં છે અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ ના પગલા પણ મંદિર માં છે. જ્યાં લગ્ન થયા હતા એ સ્થળ પણ આજ ની તારીખે એ લગ્ન ના દ્રશ્યો કેવા હશે એની કલ્પના કરાવી જાય છે. ગામ માં પ્રવેશ વખતે જ ઝાપા પર ગદાવાવ ની વાવ છે જ્યાં ભીમે મધુવન ના રાક્ષસ નો સંહાર કરી રક્ત રંજીત ગદા ધોઈ હતી. તદુપરાંત, ગામ ના વતની એવા હીરાભાઈ અને પછી થી ઓશો પાસે થી સન્યાસ લઇ લોકો દ્વારા પૂજાતા ભગવાન શ્રી બ્રહ્મવેદાંતજી ની કરુણ કૃપા હેઠળ નું આધ્યાત્મિક વાતાવરણ ધરાવતો ઓશો આશ્રમ એ માધવપુર ગામ ના મુકુટ પર ની સોના ની કલગી છે. અહીં ના આશ્રમ ની બેમિસાલ કળાકૃતિઓ અને કુદરતી સૌન્દર્ય જોતા કદાચ હડપ્પા સંસ્કૃતિ કે અન્ય પૌરાણિક સમય ના ચિત્રો નજર સામે આવી જાય. આ જગ્યા કુદરતે કૈક એવી બનાવી છે કે જેને તમે માત્ર અનુભવ જ કરી શકો, વર્ણન કરવા માં સારા સારા મોભી ઓ નું મગજ ‘રામ રામ’ કહી જાય !!! smile emoticon અહી સાત્વિક પ્રસાદી વહેંચતું અન્નક્ષેત્ર ૨૪ કલાક ધમધમે છે જેનો લાભ હરકોઈ લે છે. દરરોજ સવારે ભગવાન શ્રી ના પ્રવચન બાદ શ્રમ-દાન અને સુર્યાસ્ત બાદ પ્રશ્નોત્તરી – સત્સંગ અને સંગીત સંધ્યા થાય છે. અનુયાયી ઓ આખો દિવસ ધ્યાન કરે છે. માત્ર અનુયાયીઓ માટે જ નહીં પણ કોઈ પણ વ્યક્તિ માટે આશ્રમ ના દ્વાર હંમેશા ખુલા હોય છે. આશ્રમ ની અજાયબી એ છે કે અહી કોઈ જ જાત ના આયોજન કે નિયંત્રણ વગર કુદરત ના સંકેત મુજબ જ બધું ચાલ્યે રાખે છે. દર ૩ મહીને આશ્રમ નું સ્વરૂપ બદલાયા કરે છે. કોઈ પણ જાત ના ધર્મ અને જાતી ના ભેદભાવો થી પર રહેતા દેશ વિદેશ થી સહેલાણીઓ અને ઓશો ના મિત્રો આશ્રમ માં રોકવા આવે છે, ધ્યાન કરે છે અને કુદરત ના ખોળાં માં ખોવાય જાય છે. કોળી, લોહાણા, સોની, વાણીયા, બ્રાહ્મણ, મેર, અને અન્ય ઘણી જ્ઞાતિ ના લોકો વર્ષો ના વર્ષો થી અહીં હળી મળી ને રહે છે અને સારા નરસા પ્રસંગો માં એક પરિવાર ની જેમ એકબીજા ની પડખે ઉભે છે. જાણે આખું ગામ જ આખો પરિવાર. અમિતાભ બચન થી લઇ કોકિલાબેન અંબાણી જેવી હસ્તીઓ ઘણી વાર ગામ ની મુલાકાત લઇ ચુકી છે. ભારતીય સેના દ્વારા યુદ્ધ ના પરીક્ષણો પણ અહી ના દરિયા કાંઠે થઇ ચુક્યા છે. અહીં નો અરેબિયન સમુદ્ર કિનારો એશિયા ખંડ નો સૌથી સારા માં સારો, સ્વચ્છ અને શાંત છે. જો કે ચોમાસા માં એનું સ્વરૂપ વિકરાળ હોય છે. દરિયા કિનારે જ જંગલ હોય એવા ઓછા સ્થળો માં નું એક સ્થળ એ આ માધવપુર ગામ છે. ગામ થી નજીક ફરવા લાયક સ્થળો માં રાણાવાવ ની અઈતિહાસિક ગુફા (ભોઉરું) કે જ્યાં બરડા ડુંગર પાસે કૃષ્ણ પર લાગેલ મણી ચોરી ના આરોપ ને દુર કરવા યુદ્ધ ખેલાયું હતું, પોરબંદર શહેર, મોચા ગામ નું મોચા હનુમાન નું મંદિર, માધવપુર થી આગળ જતા સોમનાથ સુધી અન્ય ઘણા રમણીય સ્થળો છે. ભારત ના અન્ય સ્થળો જેટલું પ્રચલિત ના હોવા છતાં કુદરત ના સંકેત મુજબ પહોંચી આવતા મુલાકાતીઓ અવારનવાર કહેતા થાકતા નથી કે “આ ગામ ની મજા કૈક અલાયદી જ છે !” ખરખર અતુલ્ય ભારત નું અતુલ્ય માધવપુર…. પધારો અમારા માધવપુર માં ક્યારેક smile emoticon શ્રી માધવરાયજી મંદીર-માધવપુર ઘેડ (ગુજરાત) માધવપુર ઘેડમાં શ્રી માધવરાયજીનું પૌરાણિક મંદીર આવેલું છે,આ ભગ્નમંદીર સોલંકી ઢબનું ચૌદમી પંદરમી સદીનું ગણાય છે. મંદીર ઉતમ શિલ્પખચિત છે. તેની પ્રાચીનતા અને કલાસમૃધ્ધિ નયનાર્ષક છે. સમુદ્રકિનારા પર રેતીથી અર્ધ દટાઈને ઈતિહાસ જાળવીને હજુ પણ આ મંદીર બેઠુ છે. મંદીરનું શિખર વર્તુળાકાર છે. પુર્વે ઉત્ખન્ન દરમિયાન મંડોવરનો મહત્વનો નીચેનો ભાગ દટાયેલો મળી આવ્યો હતો. તેની આસપાસ જીર્ણવાવ, સપ્તમાતૃકા અને અન્ય મંદીરના ભગ્નાવશેષો પણ મળીઆવેલા છે. માધવરાયજીનાં આ મંદીરને ૧૬ થાંભલા છે. ૧૬ થાંભલાયુકત મંડપ “સિંહમંડપ” તરીકે જાણીતો છે. તેમાંના આઠ થાંભલા શિખરને ટેકવે છે. બાકીનાં આઠ સ્તંભ મંડપ તથા પ્રવેશની છતને ટેકવે છે. માધવરાયજીનું આ જુનુ મંદીર પુરાતત્વનાં અવશેષરૂપે સાચવવામાં આવેલુ છે. નવું મંદીર લગભગ સતરમી સદીમાં બનાવેલુ છે. જે પોરબંદરનાં રાણા વિકમાતજી અને રૂપાળીબાએ બંધાવી આપેલ છે. આ નવા મંદીરમાં જુના મંદીરની જ પ્રતિમા (મુર્તિઓ) પધરાવવામાં આવેલ છે. કહેવાય છેકે સૌરાષ્ટ્રનાં વિખ્યાત બહારવટીયા મુળુ માણેક અને જોધા માણેક અહીં આવીને પ ્રાચીન મંદીર પર ભગવાન કૃષ્ણની ધજા ફરકાવી ગયેલા હતા. હાલ આ મંદીરનો વહીવટ ખુબજ સરસ રીતે શ્રી માધવરાયજી મંદીર ટ્રસ્ટ સંભાળે છે. દર વર્ષે ભરાતા મેળા અને રૂક્ષ્મણી વિવાહનુ સુંદર આયોજન પણ ટ્રસ્ટ જ કરે છે. માધવપુરનો મેળો પ્રારંભ મનુષ્યનું જીવન વેદના અને સંવેદનાથી પસાર થાય છે. લોકો પોતાની વેદના અથવા આનંદ વ્યકત કરતા રહે છે. વ્યકત કરવા માટેનું માધ્યમ કાવ્ય કે લેખ બને છે અને અનુભવવા માટે અલગ અલગ જગ્યાએ યોજાતા મેળાઓમાં જાય છે. આમ પણ પ્રાચીનકાળથી જ ભારતમાં સૌથી વધુ મેળાઓ થાય છે. આમ સૌરાષ્ટ્રમાં મુખ્ય ત્રણ મેળાઓ ભરાય છે, જેવાકે ભાદરવા સુદ ૫ એટલેકે ઋષિપંચમીના દિવસે તરણેતરનો મેળો યૌવન,રંગ,રૂપ,મસ્તી,લોકગીત,દુહા અને લોકન્રૂત્યનો મેળો ભરાય છે. જયારે બીજો ગરવા ગિરનારની ગોદમાં મહા વદ ૧૪ એટલેકે મહાશિવરાત્રિ નાં દિવસે ભરાતો ભવનાથનો મેળો અલખના આરાધકોનુ મિલન સ્થળ છે જયાં ભારત ભરનાં સાધુ સંતો ભેગા થાય છે. જે ભારતમાં કુંભના મેળા પછી બીજા સ્થાને આવે છે. જયારે અહીં માધવપુરમાં ચૈત્ર સુદ ૯ એટલેકે રામનવમીના દિવસે લગ્નોત્સવને કેન્દ્રમાં રાખીને ભકિત-કીર્તનનો પાંચ દિવસનો માધવપુરનો મેળો ભરાય છે. જે ચૈત્ર સુદ ૧૩ નાં દિવસે પુર્ણ થાય છે. કહેવાય છેકે આ મેળાની શરૂઆત લગભગ તેરમી સદીની આસપાસથી થઈ હશે. ઐતિહાસિક કથા અને મહત્વ વિશ્વમાં ઉજવાતા અલગ અલગ ઉત્સવોની પાછળ કાંઈકને કાંઈક કથાઓ જોડાયેલી છે. તેવીજ રીતે માધવપુર ઘેડમાં ભરાતા મેળાની કથા ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અને રૂક્ષ્મણી નાં લગ્ન પ્રંસંગની સાથે જોડાયેલ છે. પુરાણ કથા મુજબ વિદર્ભનાં રાજકુંવરી રૂક્ષ્મણીનું ગરવા ગિરનારની ગોદમાં મહાશિવરાત્રિ નાં દિવસે ભરાતા ભવનાથનો મેળા માંથી અપહરણ કરીને શ્રીકૃષ્ણ માધવપુર લઈ આવેલ. ત્યારબાદ અહીં માધવપુરમાં તેમના લગ્ન થયા હતાં. ત્યાર પછીથી તેમની યાદમાં દરવર્ષે અહીં ભારતીય શાસ્ત્રોકત વિધીથી લગ્નની ધામધુમથી ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ લગ્નમાં દેશવિદેશથી દરેક જ્ઞાતિનાં લોકો જોડાય છે, જેથી અલગ અલગ ક્ષેત્રનાં લોકો આ મેળામાં આવતાં હોવાથી દરેક પ્રદેશનાં પોશાકો, ભાષા, રિતરીવાજ તેમજ કૌશલ્ય જોવા મળે છે. આ લગ્ન પ્રંસંગની ઉજવણી બધાજ લોકો સાથે રહીને કરે છે. આમ પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવતી લગ્ન પરંપરાને જીવંત રાખતો આ મેળો ઉજવાય છે. Madhavpur – Ghed is a small village where Lord Krishna got married with Rukshmaniji.. We have one of the world’s best of the best beach, Maha Prabhuji Bethak, Madhavraiji Temple, Osho Aashram, and other historical places here. THe atmosphere is natural, you wish to visit it again & again…. Wel-come to Madhavpur… By road: Junagadh is 327 km from Ahmedabad, 102 km from Rajkot, and 113 km from Porbandar, and is accessible by ST bus from each of these places, as well as from other cities in Gujarat by way of Veraval and Rajkot. Bus is recommended as the best way to get to Junagadh By rail: Two express trains run on the Ahmedabad-Veraval line, one at night (with a rather inconvenient schedule) and one by day. Ahmedabad is 7.5 hours away by train. Junagadh is also on the Rajkot-Veraval line, with Rajkot 2.5 hours away, and Veraval 2 hours. A visit to Tourism of Gujarat, takes the interested tourist on a journey across the length and breadth of Gujarat, situated in India, so that a selective screening of the charms of Madhavpur fair, can take place. Tourism of Gujarat, offers travel related information about the grand and colorful Madhavpur Fair, in Gujarat, India. Madhavpur Fair, being held in Gujarat, India, is actually held in Madhavpur, which is a small town located near the legendary and historic town of Porbandar, situated in Gujarat, India. Madhavpur, situated in Gujarat, India, otherwise is a sleepy, silent town, which comes to life when the stirrings of the grand Madhavpur Fair, being held in Madhavpur, Gujarat, India, wake it up from its deep slumber. Tourism of Gujarat, offers information to the willing tourist that it was here in Madhavpur, located in Gujarat, India, that Lord Krishna, tied the conjugal knot with Rukmini as one of his many wives and concubines. Madhavpur Fair, being held in Madhavpur, located in Gujarat, India, is an ideal occasion to get an interesting and informative peep inside the lifestyle, culture and mode of living of the Mer Tribals. During the course of the Madhavpur Fair, in Gujarat, India, the Mer tribals re-enact their marriages with their life partners which makes up for an interesting ceremony agog with all the splendor and activity befitting a large fair. Madhapur (Ghed) is situated on Costal Gujarat or Saurashtra, on Veraval- Prbandar Highway, Madhavpur is approx 70 Kms to north of Somnath (Veraval) and some 80 Kms from Dwarka. It is a place which is very little Know, however it is a very important Pilgrimage for Hindu Vaishnas since in the heart of this beautiful village just 300 meters away from the Sea shore is one of the oldest and historical temples of Madhavraiji(Loed Krishna) and Trikamraiji(Lord Balram), it is of imortance beacuse as per Hindu mythology before reaching back to Dwarka Lord Krishna Married Rukminiji at this place when he was returning back after Rukni Haran, Rukmaniji from her chilhood was found of Lord Krishna and was deeply in love with him, however her Brother and father wanted to get her married else where, when her swayamvar was getting near she prayed to Lord Krishna who then went and Kidnapped her since then his temple existed in Madhavpur where he is worshiped along with Rukminiji and his elder Brother Trikamraiji. Madhavraiji Temple Trust manages the Day to day affairs of Temple where one can have Darshan of Madhavraiji- Trikamraiji along with Rukminiji. During one entire Day the Temple opens for 30 to 40 minutes, 6 times in a Day (Cha Samah) as per followers of Hawali Sampraday. Madhapur is a village all Hindus should visit at least once for Pilgrimage especially during festivals like Janmashthami, The 8th Day of Holy month of Shravan, Tulshi Vivaha (Marriage) 11 days after Diwali and the best of all for Rukmini Vivaha (Marriage) from Ram Navmi to up to 4 days following it.

Giri Bapu Shiv katha RanavadvalaPorbandar...

Giri Bapu Shiv katha RanavadvalaPorbandar...  

જનોઈ એટલે શું ?

નમસ્કાર મિત્રો આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે બ્રાહ્મણ , સાધુ યજ્ઞો પવિત એટલે કે જનોઇ પહેરતા હોય છે પણ અમે આપને તેના વિશે થોડું જણાવીએ જણાવીએ...

હું જનોઈ છું(યજ્ઞોપવીત)(Janoi/યજ્ઞોપવીત Janeau)યજ્ઞ+ઉપવીત=યજ્ઞકરવા લાયક,સોળ સંસ્કારોનું શ્રેષ્ઠસંસ્કાર છુ,ઓળખો છો મને,હું ઉપનયન યજ્ઞોપવીત)સંસ્કાર છુ.જનોઈ સિવાય બીજા નામોથી પણ હુ ઓળખાઉ છુ,ઉપવીત, બ્રહ્મસૂત્ર, મોનિબંધન, વ્રતબંધન પણ કહેવાઉં છુ, હવે આપને 

મારુ ઘડતર કહું છુ.ચાર આંગળી ઉપર ૯૬ વાર વીંટવાના હોય છે

બાદ મને ત્રણ ગણા કરી 

વળ ચઢાવાય છે.

કુલ હું નવ તારની 

હોઉં છુ.પ્રથમ તાર પર 

ઓમકાર તો 

બીજા તાર પર અગ્નિ,

ત્રીજા તાર પર નાગ, 

ચોથા તાર પર સોમ, 

પાંચમા તાર પર પિતૃઓ 

છઠ્ઠા તાર પર પ્રજાપતિ, 

સાતમા તાર પર વાયુ 

આઠમા તાર પર 

યમ અને

છેલ્લા નવમા તાર પર વિશ્વદેવતાઓ 

બિરાજમાન છે.

મને ધારણ કરવાથી શરીર પર નવદેવતાઓ કરે રાજ,

વ્યક્તિને પ્રભુનું સાંનિધ્ય મળે સવાર સાંજ.મૂળ ત્રણ તાર એ 

ગાયત્રી મંત્રનાં ત્રણ ચરણ છે.

ત્રણ નાની ગ્રંથિ એ 

ત્રણ આહુતિ છેઅને એક મોટી ગ્રંથિ એ ‘પ્રણવ” – ઓમકાર છે.

વળી મારા ના છેડાની ગાંઠ ગોત્રમાં થઇ ગયેલા ઋષિઓની સૂચક છે.

હું વેદમાતા ગાયત્રીનું 

સ્થૂળ સ્વરૂપ છુ.આ ત્રણ તાર મારા પ્રતીક છે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ ને મહેશ નુ,

ઉતારે છે બ્રાહ્મણો ના ત્રણ ઋણ 

દેવ, ઋષિ ને ઋણ પિતૃ નુ.

મારી ઉપયોગીતા ખાલી 

આજ નથી,કિન્તુ વિજ્ઞાન 

પણ મને માને છે.મને ધારણ કરનાર ને હ્ર્દય ની તકલીફ ઠાને છે,

શરીર ના બધાજ અંગો ના રક્તચાપ ને નિયંત્રિત કરી શકુ છુ.

જમણા કાન પર લગાવો મને કાનની નસ દબાસે બે જેનાથી 

આંતરડું તમારું કામ કરશે શ્રેષ્ઠ.ભૂદેવો,મારી હાજરી ના અહેસાસ થી જ ખોટુ કામ કરે નહીં

ને મનને રાખું હું કાબુ માં જેથી ભ્રષ્ટાચાર રહે નહીં.ત્રિગુણ તારની શક્તિ મારી રક્ષણ આપે રુગ, યાજુ ને સામ થી.મને ખાલી ધારણ ના કરોસમજીલો મારી ભાવના, 

હું કઈ ખાલી આઈકાર્ડ નહી

રાખો પવિત્ર મને 

એવી એવી મારી ભાવના.

હવે જ્યારે બદલો 

મને યાદ રાખજો મારી વાત,

ભૂલતા નહીં મારી ઉપયોગીતા થોડા સ્વાર્થ ને કાજ.

હું છુ જનોઈ હા હું જ છુ જનોઈ

હું ફક્ત ભૂદેવો ની જ નહીં, 

હું ફક્ત ચાર વર્ણોની જ નહી

હું ફક્ત હિંદુઓ ની જ નહીં,

હુ સર્વ પવિત્ર જનોની છું...

જલારામ બાપાનો પરિચય.......

શ્રી જલારામ બાપા વિશે ટૂંક માઁ પરીચય :-- 

*જન્મ તારીખ-04/11/1799, સોમવાર, અભિજીત નક્ષત્રમાં વિક્રમ સંવત-1856ના કારતક સુદ સાતમ,*

*માતા :- શ્રી રાજબાઈ ઠક્કર*

*પિતા :- શ્રી પ્રધાન ઠક્કર*

*જન્મ સ્થળ :- ગામ વિરપુર*

*જનોઈ સંસ્કાર સંવત :-1870*

*લગ્ન સંવત :- 1872 , આટકોટ ના શ્રી પ્રાગજી સોમૈયા ની સુપુત્રિ શ્રી વીરબાઇ માં સાથે.*

*પત્ની :- શ્રી વીરબાઈ ઠક્કર*

*સંવત :-1873 શ્રી જલારામ નો પ્રથમ પરચો*
*પ્રભુ એ પત રાખી.*

*સંવત :- 1874 ચારે ધામ ની જાત્રા કરી.,*
*ફતેપુર ના ભક્ત શ્રી ભોજલરામ પાસે ગુરૂ કંઠી બંધાવી.*

*સંવત:-1876 મહા સુદી 2 તારીખ:-18/11/1820 સોમવાર ના શુભ દિવસે સદાવ્રત ની શરૂઆત કરી...*

*સંવત :- 1877 બાપા નુ બિરુદ પ્રાપ્ત થયું !*

*સંવત :- 1878 જલા સો અલ્લા કહેવાયા.*

*સંવત-1886 સાધુ સ્વરુપે ભગવાન આવ્યા વીરબાઇ મા ની માંગણી કરી છેવટે "ઝોળી ધોકો" આપ્યા..*

*સંવત :-1901 જામનગર મહારાજા રણમલ જી ના દરબાર માં બાપા ના હાથે વસ્ત્ર દાન વસ્ત્રો ખુટયા જ નહી.*

*સંવત :-1934 થાણા ગાલોળ ગામ ના જીવરાજ વડાલિયા ની ખાલી કોઠીયો બાપા ની લાકડી ના સ્પર્શ થી અનાજ થી ભરાઇ ગઇ...*

*સંવત :-1835 કારતક વદી નોમ સોમવાર તારીખ-18/11/1878 વીરબાઇ માં નો વૈકુંઠ વાસ.*

*સંવત :-1837 મહા વદી દશમ બુધવાર તારીખ-23/02/1881 ભજન ગાતા ગાતા 81 માં વર્ષ એ શ્રી જલારામ બાપા નો વૈકુંઠ વાસ.*

*સંતાન :- એક દીકરી - નામ - જમના બેન.*

*કોટડાપીઠા મુકામે તેમના લગ્ન થયા,*

*વિરપુર માં વંશ પૂજ્ય બાપા ના દીકરી ના દીકરા નો છે,*

*જેમને પૂજ્ય બાપા એ શાસ્ત્રોક્ત વિધિ મુજબ દત્તક લીધા હતા..*

*જયજય જલારામ બાપા.*

શ્રી કૃષ્ણ ભગવાન વિશે માહિતી

*નામ :- ચંદ્રવંશપ્રતાપ યદુકુળ ભૂષણ, પૂર્ણપુરુષોત્તમ, દ્વારિકાધીશ મહારાજા શ્રી કૃષ્ણચંદ્રજી વાસુદેવજી યાદવ (પૂર્ણ ક્ષત્રિય)*

   *અને..અત્યારે*

*હિઝ હાઈનેસ મહારાજાધિરાજ 10008 શ્રી,શ્રી,શ્રી, કૃષ્ણચંદ્રસિંહજી વાસુદેવસિંહજી નેક નામદાર મહારાજા ઓફ દ્વારકા.*

         *-:જન્મદિવસ:-* 

૨૦/૨૧ -૦૭ ઈ.સ. પૂર્વે ૩૨૨૬ ના રોજ રવી/સોમવાર 

           *-:જન્મ તિથી:-*

વર્ષ સંવત ૩૨૮૫ શ સંવત ૩૧૫૦ શ્રાવણ વદ આઠમ [ જેને જન્માષ્ટમી તરીકે ઉજવીએ છીએ )

             *-:નક્ષત્ર સમય:-*

રોહિણી નક્ષત્ર રાત્રીના ૧૨ કલાકે મધ્ય રાત્રી 

           *-:રાશી-લગ્ન:-*

વૃષભ લગ્ન અને વૃષભ રાશી 

           *-:જન્મ સ્થળ:-*

રાજા કંસ ની રાજધાની મથુરા માં તાલુકો, જીલ્લો- મથુરા (ઉત્તર પ્રદેશ) 

           *-:વંશ - કુળ:-*

ચંદ્ર વંશ યદુકુળ ક્ષેત્ર - માધુપુર 

            *-:યુગ મન્વન્તર:-*

દ્વાપર યુગ સાતમો વૈવસ્વત મન્વન્તર 

             *-:વર્ષ:-*

દ્વાપર યુગનો ૮,૬૩૮૭૪ વર્ષ ૪ માસ્ અને ૨૨માં દિવસે 

              *-:માતા:-*

દેવકી [ રાજા કંસના સગા કાકા દેવરાજની પુત્રી, જેને કંસે પોતાની બહેન માની હતી 

            *-:પિતા:-*

વાસુદેવ [ જેમનું લાડકું નામ હતું આનંદ દુદુંભી ]

       *-:પાલક માતા-પિતા :-*

મુક્તિ દેવીનો અવતાર જશોદા, વરુદ્રોનના અવતાર ગોવાળોના રાજા નંદ 

           *-:મોટા ભાઈ:-* 

વસુદેવ અને રોહિણી ના પુત્ર શેષ નો અવતાર - શ્રી બલરામજી 

           *-:બહેન:-* 

         સુભદ્રા 

              *-:ફોઈ:-* 

વસુદેવના બહેન પાંડવોની માતા કુંતી 

           *-:મામા:-*

કાળનેમિ રાક્ષસનો અવતાર મથુરાના રાજા કંસ 

         *-:બાળસખા:-*

સાંદીપનીઋષિ આશ્રમના સહપાઠી સુદામા 

         *-:અંગત મિત્ર:-*

        અર્જુન 

          *-:પ્રિય સખી:-*

       ‌દ્રૌપદી 

           *-:પ્રિય પ્રેમિકા:-* 

સાક્ષાત ભક્તિ નો અવતાર રાધા 

             *-:પ્રિય પાર્ષદ:-*

          સુનંદ 

          *-:પ્રિય સારથી:-* 

          દારુક 

            *-:રથનું નામ:-*

નંદી ઘોષ રથ ,જેની સાથે શૈબ્ય , મેઘપુષ્ય બલાહક , સુગ્રીવ એમ ચાર અશ્વો જોડતા હતા 

       *-:રથ ઉપરના ધ્વજ:-* 

ગરુડધ્વજ , ચક્રધ્વજ , કપિધ્વજ 

         *-:રથના રક્ષક:-* 

નૃસિંહ ભગવાન 

        *-:ગુરુ અને ગુરુકુળ:-*

સાંદીપની ઋષિ , ગગાચાર્ય ગુરુકુળ અવંતી નગર હતું 

          *-:પ્રિય રમત હોય:-*

ગેડી દડો , ગિલ્લીદંડા , માખણ ચોરી , મટુક્ડીઓ ફોડવી , રાસલીલા 

                *-:પ્રિય સ્થળ:-*

ગોકુળ, વૃંદાવન , વ્રજ , ધ્વારકા 

            *-:પ્રિય વૃક્ષ:-*

કદંબ, પીપળો, પારીજાત, ભાંડીરવડ 

    ‌        *-:પ્રિય શોખ:-*

વાંસળી વગાડવી , ગયો ચરાવવી 

            *-:પ્રિય વાનગી:-*

તાંદુલ , દૂધ દહીં છાશ માખણ 

           *-:પ્રિય પ્રાણી:-* 

ગાય , ઘોડા 

           *-:પ્રિય ગીત:-* 

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા , ગોપીઓ ના ગીતો , રાસ 

  *-:પ્રિય ફળ ક્ષત્રિય કર્મ:-*

હણે એને હણવામાં કોઈ પાપ નથી , કર્મ કરો ફળની આશા રાખશો નહી 

          *-:પ્રિય હથીયાર:-*

         સુદર્શન ચક્ર 

          *-:પ્રિય સભામંડપ:-*

           સુધર્મા

           *-:પ્રિય પીંછુ:-*

       મોરપિચ્છ 

           *-:પ્રિય પુષ્પ:-*

કમળ અને કાંચનાર 

         ‌‌*-:પ્રિય ઋતુ:-*

વર્ષા ઋતુ , શ્રાવણ મહિનો , હિંડોળાનો સમય 

        *-:પ્રિય પટરાણી:-*

       રુક્ષ્મણીજી 

           *-:પ્રિય મુદ્રા:-*

વરદમુદ્રા, અભ્યમુદ્રા ,એક પગ પર બીજા પગની આંટી મારીને ઉભા રહેવું

આજકાલ બૂક બહુ ઓછી વંચાય છે *"ફેસબુક"* વધુ વંચાય છે તો લો વાંચો કૃષ્ણ ભગવાન નું જીવન દર્શન

         *-:ઓળખ ચિહ્ન:-* 

ભ્રૃગુ ઋશિએ છાતીમાં લાત મારી તે શ્રીવત્સનું ચિહ્ન 

         *-:વિજય ચિહ્ન:-*

પંચજન્ય શંખનો નાદ 

          *-:મૂળ સ્વરૂપ:-*

શ્રી અર્જુન ને દિવ્ય ચક્ષુ આપી ગીતામાં દર્શન આપ્યા તે વિશ્વ વિરાટ દર્શન 

          *-:આયુધો:-*

સુદર્શન ચક્ર , કૌમુકી ગદા, સારંગપાણીધનુષ , વિધ્યાધર તલવાર , નંદક ખડગ 

          *-:બાળ પરાક્રમ:-*

કાલીનાગ દમન , ગોવર્ધન ઊંચક્યો , દિવ્ય રાસલીલા 

         *-:પટરાણીઓ:-*

રુક્ષ્મણી , જાંબવતી , મિત્ર વૃંદા, ભદ્રા , સત્યભામા , લક્ષ્મણા, કાલિંદી , નાગ્નજીતી 

      *-:૧૨ ગુપ્ત શક્તિઓ:-* 

કીર્તિ , ક્રાંતિ , તૃષ્ટિ , પુષ્ટિ , ઈલા , ઉર્જા, માયા , લક્ષ્મી , વિદ્યા , પ્રીતિ , અવિધા , સરસ્વતી 

      *-:શ્રી કૃષ્ણનો અર્થ:-*

સહાયમ , કાળું , ખેંચવું , આકર્ષણ , સંકર્ષણ

         *-:દર્શન આપ્યા:-*

જશોદા , અર્જુન , રાધા , અક્ર્રુરજી નારદ , શિવજી , હનુમાન , જાંબુવાન. 

       *-:ચક્ર થી વધ:-*

શિશુપાલ , બાણાસુર , શત્ધન્વા , ઇન્દ્ર ,રાહુ 

             *-:પ્રિય "ગ":-*

ગોપી, ગાય , ગોવાળ , ગામડું , ગીતા, ગોઠડી , ગોરસ , ગોરજ , ગોમતી , ગુફા 

      *-:પ્રસિદ્ધ થયેલા નામો:-*

કાનો , લાલો , રણછોડ , દ્વારકાધીશ, શામળિયો , યોગેશ્વર , માખણચોર, જનાર્દન 

          *-:ચાર યોગ:-*

ગોકુળમાં ભક્તિ 

મથુરામાં શક્તિ 

કુરુક્ષેત્ર માં જ્ઞાન

દ્વારિકા માં કર્મ યોગ 

           *-:વિશેષતા:-*

જીવન માં ક્યારેય રડ્યા નથી

*-:કોની કોની રક્ષા કરી:-*

દ્રૌપદીનાં ચીર પૂર્યા , સુદામાની ગરીબી દૂર કરી , ગજેન્દ્રનો મોક્ષ , મહાભારતના યુદ્ધમાં પાંડવો ની રક્ષા કરી, ત્રીવ્કા દાસી ની ખોડ દુર કરી , કુબ્જા ને રૂપ આપ્યું, નલકુબેર અને મણીગ્રીવ બે રુદ્રો વૃક્ષ રૂપે હતા તેમને શ્રાપ મુક્ત કર્યા , યુદ્ધ વખતે ટીંટોડી ના ઈંડા બચાવ્યા

         *-:મુખ્ય તેહવાર:-* 

જન્માષ્ટમી , રથયાત્રા , ભાઈ બીજ , ગોવર્ધન પૂજા , તુલસી વિવાહ , ગીતા જયંતિ 

ભાગવત સપ્તાહ , યોગેશ્વર દિવસ , તમામ પાટોત્સવ , નંદ મહોત્સવ , દરેક માસ ની પૂનમ અને હિંડોળા 

        *-:ધર્મ ગ્રંથ અને સાહિત્ય:-*

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા , મહાભારત, શ્રીમદ ભાગવદ ૧૦૮ પુરાણો , હરિવંશ , ગીત ગોવિંદ , ગોપી ગીત , ડોંગરેજી મહારાજ નું ભગવદ જનકલ્યાણ ચરિત્ગ્રંથો અને અન્ય અઢળક.

*-:શ્રીકૃષ્ણ ચરિત્રોને લગતા સ્વરૂપો:-*

નટખટ બાળ કનૈયો , માખણ ચોર કનૈયો , વિગેરે 

*-:શ્રી કૃષ્ણ ભક્તિ ના વિવિધ સમ્પ્રદાય:-*

શ્રી સંપ્રદાય , કબીર પંથ , મીરાબાઈ , રામાનંદ , વૈરાગી , વૈષ્ણવ , વિગેરે 

*-:સખા સખી ભક્ત જન:-*

સુદામા ,ઋષભ , કુંભણદાસ, અર્જુન , ત્રીવકા, ચંદ્રભાગા , અંશુ , સુરદાસ,, પરમાનંદ , દ્રૌપદી , શ્યામા, તુલસીદાસ, વિન્ધાયાવ્લી અને વિદુર 

*સંવાદ શ્રી કૃષ્ણ અને અર્જુન વચ્ચે જે કરુક્ષેત્રમાં થયો તે સર્વે જગતમાં એક તત્વજ્ઞાન રુપે ગીતાગ્રંથ ના નામે જાહેર થયો*

     *ગીતા મહાગ્રંથ

*-:શાસ્ત્રીય રાગ આધારિત ભક્તિ:-*

સવારે - ભૈરવ વિલાસ , દેવ ગંધાર , રામકલી, પંચમ સુહ , હિંડોળા રાગ 

બપોરે - બીલાવ્લ , તોડી , સારંગ, ધનાશ્રી, આશાવરી , 

    *-:આરતીની વિશિષ્ટતા:-*

સવારે ૬ વાગે મંગલા 

સવારે ૮-૧૫ બાળ ભોગ 

સવારે ૯-૩૦ શણગાર 

સવારે ૧૦ વાગે ગોવાળ ભોગ 

સવારે ૧૧-૩૦ રાજ ભોગ 

બપોરે ૪ વાગે ઉત્થાન આરતી 

સાંજે ૫-૩૦ વાગે શયન ભોગ 

સાંજે ૬-૩૦ સુખડી ભોગ 

સાંજે ૭ વાગે શયન આરતી 

        *-:પહેરવેશ:-*

માથા સુંદર પાઘ એમાં મોર પીછની કુદરતી કલગી (આ વખતે એવી પાઘ દ્વારકા ચડાવસું) , કાન પર કુંડળ 

ગાળામાં વૈજ્યન્તી માળા , હાર , હાથના કાંડા પર બાજુબંધ , કળાકાર કંકણ, એક હાથ માં વાંસળી બીજા હાથ માં કમળ , કેડે કંદોરો , શીન્ડી ને છડી, પગ માં સાંકળા, લલાટે ક્સ્તુરીયુંક્ત ચન્દન નું તિલક પીળું પીતાંબર, અંગરખું. 

*-:કોનો કોનો વધ કર્યો ?:-*

પુતના , વ્યોમાસુર, અરીશ્તાસુર, શિશુપાલ ભસ્માસુર, અધાસુર , વિગેરે  

*-:જીવનમાં ૮ અંક નું મહત્વ:-*

દેવકી નું આઠમું સંતાન 

શ્રીવિષ્ણુભગવાન નો આઠમો અવતાર 

કુલ ૮ પટરાણીઓ 

શ્રાવણ વદ ૮ નો જન્મ 

જુદા જુદા ૮ અષ્ટક 

કુલ ૮ સિદ્ધિ ના દાતા 

*શ્રેષ્ઠ મંત્ર* શ્રીકૃષ્ણ શરણમ્ મમ અને ૐ નમો ભગવતે વાસુદેવાય

    *-:અવતારના ૧૨ કારણો:-*

ધર્મની સ્થાપના

કૃષિ કર્મ 

પૃથ્વી ની રસાળતા 

જીવો નું કલ્યાણ 

યજ્ઞ કર્મ 

યોગ નો પ્રચાર 

સત્કર્મ 

અસુરોનો નાશ 

ભક્તિ નો પ્રચાર 

સ્જ્નનો ની રક્ષા 

ત્યાગ ની ભાવના 

*-:૧૧ બોધ પ્રેમ:-*

માતૃ પ્રેમ 

પિતૃ પ્રેમ , .

મિત્ર પ્રેમ 

કર્મ 

જ્ઞાન 

ભક્તિ 

ગ્રામોધ્ધાર 

ફરજ પાલન 

સ્ત્રી દાક્ષિણ્ય

રાજ નીતિ 

કૂટ નીતિ 

   *યોગ* -સ્વાસ્થ્ય 

 *જેવા સાથે તેવા અન્યાય નો પ્રતિકાર દુષ્ટો નો સંહાર*

     *"-:૧૧ ના આંક નું મહત્વ:-*

અવતાર લેવા ના ૧૧ કારણો 

*ભગવદ ગીતાનો ઉપદેશ* માગશર વદ ૧૧ 

*યાદવો ની વસ્તી* ૫૬ કરોડ હતી 

*શ્રેષ્ટ ઉપવાસ* અગિયારસ નો 

અર્જુનને *વિરાટ દર્શન દેખાડ્યું* તે ૧૧મો અધ્યાય 

*મથુરા છોડ્યું* ત્યારે ઉંમર ૧૧વર્ષ 

       *-:મૃત્યુના કારણો:-*

ગાંધારીનો શ્રાપ , દુર્વાસા મુની નો શ્રાપ , વાલીનાં વધનું કારણ 

       *-:દેહ ત્યાગ નું સ્થળ:-*

સોમનાથ તીર્થ ,પ્રભાસ પાટણ , જીલ્લો ગીર-સોમનાથ (ગુજરાત) હિરણ્ય નદી , કપિલા નદી, સરસ્વતી નદીનાં સંગમ સ્થાને  પીપળા ના વૃક્ષ નીચે ભાલકા તીર્થ વાલીનો અવતાર પારધીના બાણ થી 

*અવસાન બાદ તેમનું તેજ*

    *ભાગવત ગીતા મહાપુરાણ*

*અવસાન બાદ તેમનો અંશ*

           *શાલિગ્રામ*

       *:અવસાન ની વિગત:-*

મહાભારત ના યુદ્ધ વખતે ૮૯ વર્ષ ૨ માસ ૭ દિવસ શુક્રવાર 

મૃત્યુ સમયે તેમની ઉંમર ૧૨૫ વર્ષ ૭ માસ ૭ દિવસ તાy  રીખ ૧૮-૦૨-૩૧૦૨ ઈ.સ. પૂર્વ શુક્રવાર બપોરના ૨કલાક ૭મિનિટ ને ૩૦ સેકન્ડ.